Ποιος πληρώνει την αναδιάρθρωση του χρέους;

Ποιος πληρώνει την αναδιάρθρωση του χρέους;

Ενα από τα ζητήματα τα οποία εμφανίζονται ως πεδίο όξυνσης των αντιθέσεων ανάμεσα στην Κομισιόν και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), με αφορμή τη διαπραγμάτευση της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ με τους δανειστές της είναι το κρατικό χρέος της Ελλάδας. Η εκτίμηση του ΔΝΤ ταυτίζεται με αυτή της κυβέρνησης, ότι το κρατικό χρέος της Ελλάδας δεν είναι «βιώσιμο». Τι σημαίνει αυτό; Οτι η Ελλάδα δεν μπορεί να το εξοφλήσει στους δανειστές. Αυτή την εκτίμηση η κυβέρνηση τη συνοδεύει με τη διεκδίκηση «απομείωσής» του, όπως λέει, και μάλιστα θέτει ως όρο για την υπογραφή συμφωνίας, τουλάχιστο να υπάρχει δήλωση ότι θα συζητηθούν τρόποι «απομείωσης» ή «αναδιάρθρωσής» του.

Αυτό είναι ένα ζήτημα το οποίο ο ΣΥΡΙΖΑ και ως αντιπολίτευση το έθετε, άλλοτε προβάλλοντας την ανάγκη «κουρέματος», άλλοτε, στη συνέχεια, με την επιμήκυνση του χρόνου εξόφλησης σε συνδυασμό με μείωση των επιτοκίων. Ενώ στο τραπέζι είχε πέσει και η πρόταση σύνδεσης της αποπληρωμής του με «ρήτρα ανάπτυξης». Δηλαδή, να πληρώνει εφόσον υπάρχει καπιταλιστική ανάκαμψη, ανάλογα με τους ρυθμούς του ΑΕΠ.

Για την ιστορία υπενθυμίζουμε ότι η εργατική τάξη, τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα της Ελλάδας έχουν πείρα από το «κούρεμα» (PSI) το 2012, και ποιος το πλήρωσε ακριβά αφού χάθηκαν τεράστια ποσά από αποθεματικά ασφαλιστικών ταμείων, νοσοκομείων, Πανεπιστημίων και ΤΕΙ, άλλων δημόσιων οργανισμών που καλύπτουν ορισμένες λαϊκές ανάγκες κ.λπ. Δηλαδή, το πλήρωσε ο λαός και όχι βεβαίως οι καπιταλιστές, οι επιχειρηματικοί όμιλοι.

Το ΔΝΤ προβάλλει ότι το κρατικό χρέος της Ελλάδας πρέπει να «κουρευτεί» ή να αναδιαρθρωθεί, σε συνδυασμό με νέες μόνιμες μεταρρυθμίσεις που θα μειώνουν τα έξοδα του κρατικού προϋπολογισμού ώστε να εξασφαλίζονται σίγουρα τα πλεονάσματα και έτσι να υπάρχουν σταθερές προϋποθέσεις αποπληρωμής του χρέους.

Τα πλεονάσματα, για να εξασφαλιστούν, απαιτούν μεγάλους φόρους και περικοπές από τα έξοδα του κρατικού προϋπολογισμού. Μεγάλους μόνιμους φόρους δεν μπορούν να βάλουν στο κεφάλαιο γιατί είναι ένας από τους παράγοντες που δυσκολεύει την κερδοφορία και εμποδίζει τις καπιταλιστικές επενδύσεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα φοροληστεία για το λαό κυρίως με έμμεσους φόρους, σαν αυτούς που περιλαμβάνονταν τόσο στα προηγούμενα μνημόνια, όσο και στην πρόταση των 47 σελίδων της κυβέρνησης στη διαπραγμάτευση. Ταυτόχρονα, σημαίνει γενναίες περικοπές σε τομείς όπως Υγεία, Πρόνοια, Εκπαίδευση, κ.λπ., τομείς δηλαδή που καλύπτουν κάποιες λαϊκές ανάγκες.

Τα πλεονάσματα χρειάζονται και για να μπορούν να διοχετευτούν χρήματα σε «επενδύσεις», κυρίως σε υποδομές, είτε για επιδότηση επιχειρηματικών ομίλων προκειμένου να στηριχτεί η λεγόμενη ανάπτυξη, δηλαδή η ανάκαμψη της κερδοφορίας των επιχειρηματικών ομίλων.

Η αναδιάρθρωση

Τι είναι όμως η αναδιάρθρωση; Τρόπος διευκόλυνσης της εξόφλησης του κρατικού χρέους με μείωσή του. Που μπορεί να γίνει είτε με μείωση των επιτοκίων είτε με μεγάλη χρονική παράταση της εξόφλησής του, άρα αύξηση των δόσεων με μείωση του ποσού κάθε δόσης, είτε με συνδυασμό και των δύο, είτε επίσης όλ' αυτά μαζί και επιπλέον με ρήτρα ανάπτυξης, όπως έχει πει στο παρελθόν ο ΣΥΡΙΖΑ. Η αναδιάρθρωση, όμως, είναι μια μορφή «κουρέματος». Είναι δηλαδή όπως και το «κούρεμα» μια μορφή καταστροφής κεφαλαίου. Καταστρέφεται μέρος του κεφαλαίου των δανειστών. Το ύψος του χρέους διαμορφώνεται από το σύνολο του κεφαλαίου που δανείστηκε η Ελλάδα μαζί βεβαίως με τους τόκους δανεισμού.

Γιατί όμως η αναδιάρθρωση είναι μια μορφή «κουρέματος»; Με το «κούρεμα» γίνεται άμεση «καταστροφή», είναι άμεση η χασούρα των δανειστών. Με την αναδιάρθρωση η χασούρα διαχέεται σε όλη τη χρονική διάρκεια της εξόφλησης. Η καταστροφή δηλαδή γίνεται σταδιακά. Ας δούμε με ποιον τρόπο.

Η μείωση του επιτοκίου των δανείων μειώνει τα κέρδη από τους τόκους, μειώνονται δηλαδή οι τόκοι δανεισμού που πρέπει να εξοφληθούν. Αρα μειώνεται και το ποσό του χρέους που πρέπει να εξοφληθεί, δηλαδή καταστρέφεται μέρος του κεφαλαίου που προέρχεται από τα κέρδη που θα είχαν οι δανειστές.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με την επιμήκυνση αποπληρωμής. Παίρνοντας πίσω τα κεφάλαιά του ο δανειστής σε μικρότερες δόσεις, άρα σε περισσότερο από τον αρχικά συμφωνηθέντα χρόνο, σημαίνει ότι δεν έχει τον όγκο κεφαλαίου που υπολόγιζε να πάρει στην εκάστοτε δόση (είναι μικρότερος), ώστε να τον επενδύει στην έκταση που θα ήθελε για νέα κέρδη. Οταν επιμηκύνεται ο χρόνος αποπληρωμής των δανείων, συνήθως αυξάνεται το επιτόκιο. Ο συνδυασμός των δύο τρόπων, μείωση επιτοκίων και επιμήκυνση αποπληρωμής, είναι επίσης καταστροφή κεφαλαίων των δανειστών.

Οι αντιθέσεις ΔΝΤ - Κομισιόν

Στο «κούρεμα» ή στην αναδιάρθρωση αντιδρούν και η Κομισιόν και η ΕΚΤ. Και αντιδρούν πρώτα απ' όλα επειδή αυτό που θα αναδιαρθρωθεί δεν είναι το χρέος στο ΔΝΤ (που είναι και το μικρότερο), γιατί κάτι τέτοιο το απαγορεύει το καταστατικό του Ταμείου. Αυτό που θα «διευθετηθεί» είναι χρέος προς τα κράτη - μέλη της Ευρωζώνης που έχουν δανείσει την Ελλάδα, που είναι και το μεγαλύτερο μέρος του. Και αυτό σε συνθήκες που η καπιταλιστική οικονομία στην Ευρωζώνη συναντά δυσκολίες, ένας μεγάλος αριθμός καπιταλιστικών οικονομιών βρίσκονται σε στασιμότητα. Αντιδρούν όμως για έναν ακόμα λόγο, πολύ πιο σοβαρό, ότι «υπερχρεωμένη» χώρα δεν είναι μόνο η Ελλάδα στην Ευρωζώνη, αλλά και άλλες ισχυρότερες καπιταλιστικές οικονομίες, όπως η Ιταλία, η Γαλλία, με μεγαλύτερο ειδικό βάρος. Αν λοιπόν ανοίξει ένα τέτοιο ζήτημα στην Ευρωζώνη, τότε αντικειμενικά θα ανοίξει για όλους, ένα πιθανό ενδεχόμενο που θα θέσει το ζήτημα αλλαγών στους κανόνες λειτουργίας της Ευρωζώνης και μάλιστα σε μια στιγμή που συζητιούνται αναγκαίες αλλαγές που πρέπει να γίνουν στους θεσμούς και τη λειτουργία της. Μέχρι σήμερα φαίνεται ότι δε συμφωνούν ούτε με «κούρεμα» ούτε με αναδιάρθρωση παρ' όλα αυτά ορισμένες πληροφορίες αναφέρουν ότι ετοιμάζεται ένα σχέδιο δήλωσης που μπορεί να ανοίξει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Να θυμίσουμε επίσης ότι σε Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, το Νοέμβρη του 2012, είχε καταληχθεί ότι αν η Ελλάδα καταφέρει με τα μέτρα των μνημονίων να έχει πρωτογενές πλεόνασμα, τότε θα συζητηθεί και η αναδιάρθρωση του κρατικού χρέους της.

Τα «σπασμένα» στο λαό

Η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ παρουσιάζει τη διευθέτηση του χρέους ως ένα στόχο που θα ανακουφίσει το λαό. Ομως, αυτό είναι ένα μεγάλο ψέμα.

Η αναδιάρθρωση δε γίνεται για τις λαϊκές ανάγκες αλλά για την ανάκαμψη της καπιταλιστικής οικονομίας, την ενίσχυση του κεφαλαίου, τη διευρυμένη αναπαραγωγή του, διευρυμένη αναπαραγωγή των κερδών του. Αυτό και μόνο θα αρκούσε για να γίνει κατανοητό ότι δεν έχει κανένα όφελος η εργατική τάξη, τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα, από την αναδιάρθρωση του χρέους.

Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Μπορεί η κυβέρνηση, η αστική προπαγάνδα, να αντιτείνει ότι με την αναδιάρθρωση του χρέους αφενός οι εργαζόμενοι δεν έχουν απώλειες επειδή θα γίνονται καπιταλιστικές επενδύσεις, μπορεί να προσδοκούν απ' αυτές μείωση της ανεργίας, αυξήσεις στους μισθούς, αφετέρου η οικονομία ωφελείται αφού θα πληρωθεί λιγότερο χρέος.

Είναι διπλά ύπουλη μια τέτοια προσέγγιση. Αφενός γιατί οι εργαζόμενοι πληρώνουν ένα χρέος που δεν είναι δικό τους αλλά των καπιταλιστών και του κράτους τους. Αφετέρου γιατί κάθε απομείωση του χρέους, όπως και αυτή που προτείνει το ΔΝΤ, συνοδεύεται με την απαίτηση εφαρμογής νέων αντιλαϊκών μέτρων και πρώτ' απ' όλα σε τομείς όπως η Κοινωνική Ασφάλιση. Με μείωση όλων των συντάξεων, επικουρικών και κύριων, αύξηση ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, μείωση έως κατάργηση των κρατικών δαπανών για την Ασφάλιση, παραπέρα μείωση έως κατάργηση των εργοδοτικών εισφορών. Ταυτόχρονα συνοδεύεται με κατοχύρωση όλων των αντεργατικών, αντιλαϊκών αναδιαρθρώσεων, διατήρηση των περικοπών των κρατικών δαπανών για τις όποιες παροχές σε Υγεία, Πρόνοια, την όποια βελτίωση της Εκπαίδευσης, άλλους τομείς κάλυψης λαϊκών αναγκών. Μάλιστα, αν τα έσοδα του προϋπολογισμού για κάποιο λόγο μειώνονται αυξάνονται και αυτές οι περικοπές. Σε όλ' αυτά ομονοούν ΔΝΤ - Κομισιόν - ΕΚΤ.

Αυτό που επίσης συσκοτίζεται είναι ότι η όποια αναδιάρθρωση, ή «κούρεμα» του χρέους κ.λπ., γίνεται με έναν και μόνο σκοπό, για να μπορέσει το αστικό κράτος μετά από μια περίοδο προσαρμογής να ξαναδανείζεται απευθείας από τις αγορές χρήματος. Ο δανεισμός είναι αναπόφευκτος στο πλαίσιο της καπιταλιστικής οικονομίας. Δανεισμός που θα φορτώσει και νέα χρέη την εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά στρώματα.

Γίνεται φανερό απ' όλα τα παραπάνω ότι η αναδιάρθρωση του χρέους και η καπιταλιστική ανάκαμψη όχι μόνο δεν μπορούν και δεν πρόκειται να ωφελήσουν την εργατική τάξη, τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα, αλλά θα πληρωθούν από αυτούς προκειμένου να ανακάμψει το κεφάλαιο. Χρεοκοπούν το λαό και με την αναδιάρθρωση του χρέους.

Ο λαός θα απαλλαγεί από το χρέος, μη αναγνωρίζοντάς το, διαγράφοντάς το μονομερώς μόνο εφόσον έρθει σε ρήξη με το κεφάλαιο, την ΕΕ, τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς και συμμαχίες, τις διεθνείς αγορές του χρήματος, μόνο εφόσον ακολουθήσει ένα διαφορετικό δρόμο ανάπτυξης με τα μέσα παραγωγής κοινωνική ιδιοκτησία, με κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας που θα λειτουργεί με κριτήριο τις εργατικές - λαϊκές ανάγκες.

Ι