Η συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας

Στο τραπέζι της Διάσκεψης στο Πότσδαμ

Ηταν πρωί, 2 Σεπτέμβρη του 1945. Το αμερικανικό θωρηκτό «Μισούρι» ήταν αγκυροβολημένο στον κόλπο του Τόκιο έτοιμο να δεχτεί το μεγάλο ιστορικό γεγονός που θα του έδινε το διαβατήριο, για να περάσει στην ιστορία. Στους πυργίσκους του κάθονταν εκατοντάδες ναύτες, με κρεμασμένα τα πόδια τους, χαλαροί και ανακουφισμένοι που το τυπικό τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ήταν πλέον ζήτημα λεπτών της ώρας. Στο κατάστρωμα της πρύμνης του «Μισούρι», σ' ένα τραπέζι σκεπασμένο με πράσινο ύφασμα, βρίσκονταν τα έγγραφα τα οποία έπρεπε να υπογράψει η ιαπωνική αντιπροσωπεία, πιστοποιώντας έτσι ότι η χώρα τους συνθηκολογούσε άνευ όρων και σταματούσε κάθε πολεμική δραστηριότητα. Πίσω από το τραπέζι είχε παραταχθεί η συμμαχική αντιπροσωπεία, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Αμερικανός αρχιστράτηγος Ντάγκλας Μακ Αρθουρ. Τις ΗΠΑ εκπροσωπούσε ο ναύαρχος Νίμιτς, την Κίνα ο στρατηγός Σου Γιουντσάγκ, τη Μ. Βρετανία ο Ναύαρχος Φρέζερ, τη Σοβιετική Ενωση ο αντιστράτηγος Κ. Ν. Ντερεβιάνκο, τη Γαλλία ο στρατηγός Λεκλέρκ, την Αυστραλία ο στρατηγός Μπλέμι, τη Νέα Ζηλανδία ο υποστράτηγος αεροπορίας Αϊσιτ, τον Καναδά ο συνταγματάρχης Μουρ - Γκροσγκόβ και την Ολλανδία ο ναύαρχος Χέλφριχ.Οι Ιάπωνες επίσημοι δεν άργησαν να καταφτάσουν. Επικεφαλής τους ήταν ο νέος υπουργός Εξωτερικών της χώρας Μαμόρου Σιγκεμίτσου που είχε χάσει το ένα του πόδι δεκαπέντε χρόνια νωρίτερα στη Σαγκάη. Μαζί του ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου στρατηγός Γιοσιτζίρο Ουμάτζου, ο οποίος διατάχθηκε να συνοδεύσει το υπουργό ως εκπρόσωπος των ενόπλων δυνάμεων της χώρας. Τους δύο Ιάπωνες πληρεξούσιους συνόδεψε ομάδα από εννέα διπλωμάτες και αξιωματικούς. Η ιαπωνική κυβέρνηση δυσκολεύτηκε πολύ στη συγκρότηση της αντιπροσωπείας που θα υπέγραφε τη συνθήκη συνθηκολόγησης. Είχε αποκλειστεί το ενδεχόμενο να ηγείτο αυτής ο πρωθυπουργός της χώρας, ο οποίος ήταν στενός συγγενής του αυτοκράτορα, ενώ πολλές στρατιωτικές και πολιτικές προσωπικότητες δήλωναν πως προτιμούσαν να αυτοκτονήσουν παρά να αναλάβουν ένα τόσο θλιβερό καθήκον να συμμετάσχουν στη σύνθεσή της, είτε ως επικεφαλής είτε ως μέλη¹.

Η υπογραφή της Πράξης για τη συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας στο κατάστρωμα του αμερικανικού θωρηκτού «Μισούρι»το Σεπτέμβρη του 1945

Η τελετή της υπογραφής της συνθήκης συνθηκολόγησης ήταν σύντομη και θα μπορούσε να ήταν ακόμη συντομότερη, αν ο Μακ Αρθουρ δεν έπαιρνε το λόγο, για να επιδοθεί στα γνωστά αμερικανικού τύπου λογύδρια με τις μεγάλες κουβέντες, που συνήθως λέγονται για να καλύψουν μια σκληρή πραγματικότητα. Οι Αμερικανοί ήταν πλέον οι κατακτητές της Ιαπωνίας κι αυτό το καθόλου ευχάριστο για τους Ιάπωνες γεγονός έπρεπε να το κοσμήσουν με το κατάλληλό περιτύλιγμα. «Ως ανώτατος διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων - τόνισε ο Μακ Αρθουρ - αναγγέλλω τη σταθερή μου πρόθεση να προχωρήσω στην άσκηση των ευθυνών μου, μέσα στα πλαίσια των παραδόσεων των χωρών που εκπροσωπώ, με δικαιοσύνη και ανεκτικότητα»².Εν πάση περιπτώσει στις 10.30' το πρωί, ώρα Τόκιο, τα πάντα είχαν τελειώσει. Πρώτα, οι Ιάπωνες πληρεξούσιοι και μετά οι εκπρόσωποι των συμμάχων υπέγραψαν το κείμενο της συνθηκολόγησης άνευ όρων, το οποίο προέβλεπε ότι η Ιαπωνία δεχόταν τους όρους της διακήρυξης του Πότσδαμ, δήλωνε ότι σταματούσε τις εχθροπραξίες κι ότι συνθηκολογούσαν χωρίς όρους το Γενικό της Επιτελείο, όλες οι ιαπωνικές ένοπλες δυνάμεις και όλες οι ένοπλες δυνάμεις που τελούσαν υπό ιαπωνικό έλεγχο³.
Με την υπογραφή της πράξης συνθηκολόγησης της Ιαπωνίας ολοκληρώνονταν οι πολεμικές επιχειρήσεις στην Απω Ανατολή και στη λεκάνη του Ειρηνικού ωκεανού και ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος έφτανε στο τέρμα του.

Ενα κολοσσιαίο νέφος σε σχήμα μανιταριού πάνω από την ιαπωνική πόλη της Χιροσίμα (αριστερά) σκόρπισε το Θάνατο στους κατοίκους της - θύματα της πρώτης πυρηνικής επίθεσης στον κόσμο από τις ΗΠΑ, στις 6 Αυγούστου 1945

Ας δούμε, όμως, αναλυτικότερα πώς φτάσαμε ως αυτό το σημείο, η Ιαπωνία να συνθηκολογεί, ακολουθώντας τη μοίρα όλων των συμμάχων της στο φασιστικό άξονα.

Ο πόλεμος στον ειρηνικό: Η αγγλοαμερικανική τακτική απέναντι στην Ιαπωνία

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν πόλεμος συνασπισμών και διεξάχθηκε πάνω σε σχέσεις αλληλεξάρτησης ανάμεσα στα βασικά τρία θέατρα του πολέμου: Το ευρωπαϊκό, το ασιατικό και αυτό του Ειρηνικού ωκεανού. Λόγω επομένως αυτής της αλληλεξάρτησης των μετώπων, η συντριβή της Γερμανίας, της κύριας δηλαδή στρατιωτικοπολιτικής δύναμης του φασιστικού άξονα, προκαθόριζε τη μοίρα της Ιαπωνίας, αν και η τελευταία υπολόγιζε ότι με πεισματική άμυνα θα μπορούσε να καταπονήσει τους συμμαχικούς στρατούς του αντιφασιστικού συνασπισμού, να αποφύγει τη συνθηκολόγηση και να πετύχει ένα συμβιβασμό που θα της εξασφάλιζε μέρος των κατακτημένων εδαφών⁴. Ελπίδες ότι κάτι τέτοιο ήταν πολύ πιθανό να συμβεί έδινε στην ιαπωνική στρατιωτικοπολιτική ηγεσία η όλη πολεμική συμπεριφορά των Ηνωμένων Πολιτειών και της Αγγλίας, που αν και είχαν αρχίσει τις επιθετικές επιχειρήσεις στον Ειρηνικό από το 1943, ωστόσο δε στρέφονταν κατά των βασικών δυνάμεων της Ιαπωνίας. Στρέφονταν, κυρίως, σε περιοχές που από στρατηγική άποψη είχαν δευτερεύουσα σημασία για την πορεία του πολέμου, αλλά μεγάλη σημασία για τα ειδικότερα - άμεσα και μακροπρόθεσμα - αγγλοαμερικανικά συμφέροντα. Στόχος ήταν να πληγούν οι Ιάπωνες στις αμερικανικές και αγγλικές αποικίες, να διωχτούν από αυτές και ταυτόχρονα να καταπνιγεί το εθνικοαπελευθερωτικό - αντιαποικιακό κίνημα που αναπτυσσόταν εκεί. Με άλλα λόγια, οι Αγγλοαμερικανοί ενδιαφέρονταν κυρίως για τα αποικιακά τους συμφέροντα στην περιοχή του Ειρηνικού και δευτερευόντως για τη στρατιωτικοπολιτική συντριβή της Ιαπωνίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πρώτη ενέργεια των Αμερικανών, όταν απέκτησαν τον έλεγχο των Φιλιππίνων ήταν να συλλάβουν τους ηγέτες του κινήματος αντίστασης που είχε οργανώσει σε μεγάλη κλίμακα πολεμικές επιχειρήσεις κατά των Ιαπώνων και είχε εξασθενίσει σοβαρά τις δυνάμεις τους, βοηθώντας αποφασιστικά στην επιτυχία της αμερικανικής εισβολής⁵.

Το 1944 για την Ιαπωνία έληξε με αρνητικό απολογισμό στην περιοχή του Ειρηνικού ωκεανού, δεδομένου ότι τα στρατεύματά της δεν μπόρεσαν να κρατήσουν πολλά νησιά. Ταυτόχρονα, χειροτέρευε η κατάσταση των στρατευμάτων της στη Νοτιοανατολική Ασία, αλλά σημείωναν σημαντικές επιτυχίες στην Κίνα, όπου τα εδάφη που είχαν κατακτήσει νωρίτερα στο βορρά και στο κέντρο της χώρας ενώθηκαν με την Ινδοκίνα και, διαμέσου της Μαλαισίας με τη Σιγκαπούρη. Στις αρχές του 1945 τα ιαπωνικά στρατεύματα ξηράς αριθμούσαν 98 μεραρχίες πεζικού, 4 θωρακισμένες και 11 αεροπορικές, με συνολική δύναμη περίπου 4,1 εκατ. άνδρες. Ο ιαπωνικός στόλος διέθετε 6 αεροπλανοφόρα, 5 θωρηκτά, 10 καταδρομικά, 44 αντιτορπιλικά και 57 υποβρύχια⁶. Χωρίς αμφιβολία, η Ιαπωνία παρέμενε μια ισχυρή στρατιωτική δύναμη παρά το γεγονός ότι οι Αγγλοαμερικανοί υποχρεώθηκαν να πλήξουν τις δυνάμεις της στη θάλασσα - ιδιαίτερα κατά τα τέλη του 1944, όταν άρχισε η απόβαση των Αμερικανών στις Φιλιππίνες.Η τελευταία επιχείρηση κατάληψης εδαφών σε βάρος της Ιαπωνίας που έκαναν οι δυνάμεις των ΗΠΑ στον Ειρηνικό ήταν η απόβαση στρατευμάτων τους στη Νήσο Οκινάβα που ολοκληρώθηκε με επιτυχία στις 21 Ιούνη 1945. Υστερα από την κατάληψη της νήσου, η αμερικανική κυβέρνηση ουσιαστικά σταμάτησε τις πολεμικές επιχειρήσεις κατά της Ιαπωνίας. Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Αγγλία επιδίωκαν, να διατηρηθεί μια ισχυρή στρατιωτική ιαπωνική δύναμη έως τη στιγμή που η ΕΣΣΔ θα έμπαινε στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας. Μ' αυτό τον τρόπο, επιδίωκαν την εξασθένιση της ΕΣΣΔ στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Είναι, μάλιστα, ενδεικτικό αυτής της επιδίωξης ότι η αμερικανική αεροπορία είχε αρχίσει συστηματικές επιδρομές κατά των ιαπωνικών πόλεων από το Φθινόπωρο του 1944, ενώ από την άνοιξη του 1945 αυτές οι επιδρομές πήραν μεγάλη έκταση. Χαρακτηριστικό αυτών των επιδρομών είναι τούτο: Εγιναν συνολικά αεροπορικές επιδρομές εναντίον 66 ιαπωνικών πόλεων όπου ρίχτηκαν 100.000 τόνοι βομβών. Ομως, στρατιωτικοί στόχοι δεν επλήγησαν, ενώ βομβαρδίστηκαν ανηλεώς οι φτωχογειτονιές με αποτέλεσμα να καταστραφούν χιλιάδες σπίτια, να βρουν το θάνατο 260 χιλιάδες άμαχοι και να τραυματιστούν 410.000. Πρέπει, ακόμη, να σημειωθεί ότι μέχρι να μπει η ΕΣΣΔ στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας, η αεροπορία των ΗΠΑ και της Αγγλίας δεν έπληξε κανένα στρατιωτικό ή βιομηχανικό στόχο στη Μαντζουρία και μόνο όταν ο σοβιετικός στρατός άρχισε με επιτυχία τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στην περιοχή αυτή, η αμερικανική αεροπορία έπληξε σκληρότατα στρατιωτικοβιομηχανικούς ιαπωνικούς στόχους που βρίσκονταν εκεί⁷.

Το αμερικανικό αεροπλάνο «ENOLA GAY» που έριξε την ατομική βόμβα στη Χιροσίμα

Associated Press

Για να γίνει αντιληπτή η σημασία της τελευταίας επισήμανσης πρέπει να αναφέρουμε ότι ο ιαπωνικός στρατός ξηράς που βρισκόταν στη Μαντζουρία ήταν από τα πιο ισχυρά ιαπωνικά στρατεύματα ξηράς και σε πλήρη πολεμική ετοιμότητα. Η βιομηχανία της Μαντζουρίας ήταν η πιο σοβαρή πολεμικο-οικονομική βάση του ιαπωνικού ιμπεριαλισμού και η παραγωγή της συνεχώς μεγάλωνε. Η εξόρυξη κάρβουνου στη Μαντζουρία σε σύγκριση με το 1935 είχε αυξηθεί 2,5 φορές στη διάρκεια του πολέμου και η παραγωγή χυτοσιδήρου 7 φορές. Στην περιοχή είχαν ιδρυθεί επίσης αρκετά πολεμικά εργοστάσια και είχαν μεταφερθεί πολλές βιομηχανίες της μητρόπολης για να αποφύγουν τον κίνδυνο των αεροπορικών επιθέσεων⁸.

Η αναγκαιότητα εισόδου της ΕΣΣΔ στον πόλεμο

Η Σοβιετική Ενωση είχε δεσμευτεί απέναντι στους συμμάχους της να μπει στον πόλεμο εναντίον της Ιαπωνίας από τη Διάσκεψη της Τεχεράνης (28 Νοεμβρίου - 1 Δεκεμβρίου του 1943). «Ο Στάλιν - γράφει ο Α. Ι. Κοραντής⁹ - κατά την πρώτην συνεδρίαση της Ολομελείας (28 Νοεμβρίου) επιβεβαίωσεν ότι η Σοβιετική Κυβέρνησης θα εισήρχετο εις τον πόλεμον εναντίον της Ιαπωνίας, ευθύς ως ηττάτο η Γερμανία». Στη Διάσκεψη της Κριμαίας (4 - 11/2/1945) η Σοβιετική Ενωση επαναβεβαίωσε και συγκεκριμενοποίησε αυτή της τη δέσμευση. Στη σχετική μυστική συμφωνία αναφερόταν ότι «οι ηγέτες των τριών μεγάλων δυνάμεων - της Σοβιετικής Ενωσης, των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και της Μεγάλης Βρετανίας - συμφώνησαν να μπει η Σοβιετική Ενωση, ύστερα από δύο - τρεις μήνες μετά τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας και τη λήξη του πολέμου στην Ευρώπη, στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας στο πλευρό των συμμάχων»¹⁰. Την ίδια στάση κράτησε η ΕΣΣΔ και στη Διάσκεψη του Πότσδαμ (17 Ιουλίου - 2 Αυγούστου του 1945) διαβεβαιώνοντας προς πάσα κατεύθυνση για την προσήλωσή της στις συμφωνίες της Κριμαίας, αναφορικά με τη συμμετοχή της στον πόλεμο κατά την Ιαπωνίας. Στο πλαίσιο της διάσκεψης και συγκεκριμένα στις 26 Ιούλη 1945, δόθηκε στη δημοσιότητα η «Διακήρυξη του Πότσδαμ», την οποία υπέγραφαν οι ΗΠΑ, η Αγγλία και η Κίνα, για την άνευ όρων συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας. Η Σοβιετική Ενωση δεν μπορούσε να υπογράψει φανερά τη διακήρυξη, γιατί εκείνη την περίοδο δε βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με την Ιαπωνία. Συμφωνούσε, όμως, στο περιεχόμενό της και λίγες μέρες αργότερα μπήκε στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας, θεωρώντας ότι «η πολιτική της αυτή ήταν ο μοναδικός τρόπος για να πετύχει την ειρήνη, να απαλλάξει τους λαούς από παραπέρα θυσίες και συμφορές και να δώσει τη δυνατότητα στον ιαπωνικό λαό να αποφύγει τους κινδύνους και τις καταστροφές που είχε υποστεί η Γερμανία ύστερα από την άρνησή της να συνθηκολογήσει χωρίς όρους»¹¹.

Η επίθεση της Ιαπωνίας στο Περλ Χάρμπορ

Οι Αγγλοαμερικανοί είχαν μεγάλη ανάγκη από τη σοβιετική βοήθεια - αν και αυτό επιχείρησαν να το αμφισβητήσουν μεταπολεμικά - γιατί οι υπολογισμοί τους έδειχναν την αδυναμία τους να νικήσουν, με δικές τους μόνο δυνάμεις, την Ιαπωνία μέσα στο 1945. Ο Alastair Parker γράφει χαρακτηριστικά¹²: «Τον Ιούνιο (σ.σ. του 1945) οι επιτελάρχες του JCS των ΗΠΑ συμφώνησαν σε μια στρατηγική για την τελική ήττα της Ιαπωνίας: Το Νοέμβριο του 1945, 13 ή 14 αμερικανικές μεραρχίες θα εισέβαλλαν στο Κυούσου και το Μάρτιο του 1946, 25 μεραρχίες (με μια μικρή δύναμη της βρετανικής Κοινοπολιτείας) θα επιτίθεντο στην ίδια τη Χονσού και θα επέβαλλαν παράδοση άνευ όρων πιθανώς ανάμεσα στα ερείπια του Τόκιο. Ο Στάλιν είχε υποσχεθεί ότι η Σοβιετική Ενωση θα έμπαινε στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας περίπου 3 μήνες μετά τη γερμανική συνθηκολόγηση. Στις 28 Μαΐου ο Στάλιν ανακοίνωσε στον Χόπκινς ότι θα ήταν έτοιμος να επιτεθεί στις 8 Αυγούστου. Ετσι ο Κόκκινος Στρατός θα κρατούσε απασχολημένα τα ιαπωνικά στρατεύματα στη Μαντζουρία και την Κίνα. Η αμερικανική αεροπορία δήλωνε ότι μπορούσε να κερδίσει μόνη τον πόλεμο μέχρι τον Οκτώβριο του 1945, με τη μαζική χρήση των Β - 29, αλλά ο αμερικανικός στρατός και το ναυτικό διατηρούσαν αμφιβολίες... Ο ρόλος της Σοβιετικής Ενωσης είχε αναβαθμιστεί...». Πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι το ενδιαφέρον των Αγγλοαμερικανών για εμπλοκή της ΕΣΣΔ στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας δε μειώθηκε ούτε κατ' ελάχιστον στη Διάσκεψη του Πότσδαμ, αν και στη διάρκεια των εργασιών της είχαν λάβει στα χέρια τους την πλήρη διαβεβαίωση ότι κατείχαν το ατομικό όπλο και ήταν σε θέση να το χρησιμοποιήσουν άμεσα. Ο Τρούμαν γνώριζε από τον Απρίλη του 1945 ότι μια βόμβα ουρανίου 235 θα ήταν έτοιμη την 1η Αυγούστου και θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί χωρίς προηγούμενη δοκιμή, μια βόμβα πλουτωνίου θα ήταν έτοιμη για δοκιμή στις αρχές Ιουλίου και ακόμη μία θα ήταν έτοιμη για δοκιμή στις αρχές Αυγούστου¹³. Η πρώτη αμερικανική ατομική βόμβα δοκιμάστηκε επιτυχώς στην έρημο του Νέου Μεξικού στις 16/7/1945, ημέρα έναρξης της Διάσκεψης του Πότσδαμ και έμμεση αλλά σαφή αναφορά στη δύναμη αυτού του όπλου γίνεται στη Διακήρυξη της 26ης Ιούλη, στην οποία αναφερθήκαμε πιο πριν. Η διακήρυξη εκτόξευε την απειλή κατά της Ιαπωνίας για τη χρήση μιας «δύναμης... ανυπολόγιστα μεγαλύτερης από εκείνη που χρησιμοποιήθηκε κατά της ναζιστικής αντίστασης και κατέστρεψε τα εδάφη, τη βιομηχανία και τον τρόπο ζωής ολόκληρου του γερμανικού λαού»¹⁴.

Η Ιαπωνία συνθηκολογεί άνευ όρων και σταματά κάθε πολεμική δραστηριότητα. Ο Αμερικανός αρχιστράτηγος Ντάγκλας Μακ Αρθουρ (όρθιος δίπλα στην καρέκλα). Ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου της Ιαπωνίας στρατηγός Γιοσιτζίρο Ουμάτζου (εδώ υπογράφει)ως εκπρόσωπος των ενόπλων δυνάμεων της χώρας

Τίθεται, όμως, το ερώτημα, γιατί οι Αγγλοαμερικανοί συνέχιζαν να έχουν την ανάγκη της ΕΣΣΔ τη στιγμή που είχαν στα χέρια τους το ατομικό όπλο; Η απάντηση δεν είναι καθόλου δύσκολη. Καταρχήν, δεν είχαν τέτοια επάρκεια ατομικών βομβών, ώστε να χτυπήσουν όλους τους επικίνδυνους στρατιωτικούς στόχους της Ιαπωνίας. Αλλά και να είχαν θα έπρεπε να μετατρέψουν αυτή τη χώρα και την ευρύτερη Απω Ανατολή σε σεληνιακό τοπίο, για να πετύχουν το σκοπό τους. Επίσης - κι εδώ βρίσκεται η ουσία - όπως φάνηκε από την τότε χρήση της, η ατομική βόμβα μπορούσε να σκορπίσει μαζικά το θάνατο, να προκαλέσει πρωτοφανέρωτο τρόμο, αλλά όχι και να εξοντώσει την ιαπωνική στρατιωτική μηχανή.

Η είσοδος της ΕΣΣΔ στον πόλεμο

Στις 8 Αυγούστου του 1945 ο Σοβιετικός υπουργός Εξωτερικών κάλεσε τον πρέσβη της Ιαπωνίας στη Μόσχα και του δήλωσε ότι η Σοβιετική Ενωση από τις 9 Αυγούστου θέτει τον εαυτό της σε εμπόλεμη κατάσταση με την Ιαπωνία. Στη σχετική διακοίνωση της σοβιετικής προς την ιαπωνική κυβέρνηση, όπου περιγράφονται οι αιτίες και οι στόχοι της εμπλοκής της ΕΣΣΔ στον πόλεμο στην Απω Ανατολή, αναφέρεται συγκεκριμένα¹⁵: «Υστερα από τη συντριβή και τη συνθηκολόγηση της χιτλερικής Γερμανίας η Ιαπωνία έμεινε η μόνη μεγάλη δύναμη, που επιμένει ακόμα στη συνέχιση του πολέμου. Παίρνοντας υπόψη την άρνηση της Ιαπωνίας να συνθηκολογήσει, οι σύμμαχοι απευθύνθηκαν στη Σοβιετική κυβέρνηση προτείνοντάς της να συμμετάσχει στον πόλεμο κατά της ιαπωνικής επίθεσης, ώστε να τελειώσει γρηγορότερα ο πόλεμος, να μειωθεί ο αριθμός των θυμάτων και ν' αποκατασταθεί ταχύτερα η παγκόσμια ειρήνη.
Πιστή στο συμμαχικό της χρέος, η Σοβιετική κυβέρνηση δέχτηκε την πρόταση των συμμάχων και υιοθέτησε τη δήλωση των συμμαχικών δυνάμεων της 26 lούλη τρέχοντος έτους.
Η Σοβιετική κυβέρνηση θεωρεί ότι η πολιτική της αυτή είναι το μοναδικό μέσο που μπορεί να φέρει πλησιέστερα την ειρήνη, να απαλλάξει τους λαούς από άλλα θύματα και μαρτύρια και να δώσει τη δυνατότητα στον ιαπωνικό λαό να αποφύγει τους κινδύνους και τις καταστροφές, που πέρασε η Γερμανία, ύστερα από την άρνησή της να δεχθεί τη χωρίς όρους συνθηκολόγησή της. Υστερα από τ' αναφερόμενα, η Σοβιετική κυβέρνηση δηλώνει ότι από την αυριανή μέρα, 9 Αυγούστου, η Σοβιετική Ενωση θα θεωρεί ότι βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση με την Ιαπωνία».
Πράγματι, την επομένη τα σοβιετικά στρατεύματα της Απω Ανατολής άρχισαν την επίθεση. Στις 10 Αυγούστου τον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας κήρυξε η ΛΔ της Μογγολίας και στις 11 του μηνός πέρασε σε επίθεση κατά των Ιαπώνων κατακτητών ο λαϊκο - απελευθερωτικός στρατός της Κίνας.
Η εκστρατεία των σοβιετικών στρατευμάτων της Απω Ανατολής που έγινε από τις 9 Αυγούστου έως τις 2 Σεπτέμβρη 1945 περιελάμβανε: την επιθετική επιχείρηση Μαντζουρίας των στρατευμάτων του υπερβαϊκαλικού μετώπου, των μετώπων 1ου και 2ου Απω Ανατολής, του στόλου του Ειρηνικού και του στολίσκου του Αμούρ (από 9/8 μέχρι 2/9), την επιθετική επιχείρηση Νότιας Σαχαλίνης (11 - 25/8) και την αποβατική επιχείρηση στις Κουρίλες (από 18/9 έως 1/9) που έγινε από τα στρατεύματα του 2ου μετώπου Απω Ανατολής σε συνεργασία με το στόλο του Ειρηνικού¹⁶. Ανώτατος διοικητής σ' αυτό το θέατρο του πολέμου ορίστηκε ο σοβιετικός στρατάρχης Α. Βασιλιέφσκι.
Η κύρια δύναμη που είχε να αντιμετωπίσει ο σοβιετικός στρατός ήταν η ιαπωνική στρατιά του Κουαντούγκ που στρατοπέδευε στη Μαντζουρία, αριθμούσε 1,2 εκατ. άνδρες, διέθετε 1.215 τανκς, 6.640 πολυβόλα και ολμοβόλα, ενώ την υποστήριζε αεροπορία από 1.907 πολεμικά αεροπλάνα και ποτάμιος στολίσκος με 26 πλοία. Επρόκειτο για τις καλύτερες δυνάμεις του ιαπωνικού στρατού. Σημαντικές, επίσης, δυνάμεις του εχθρού βρίσκονταν στην Κορέα, στο νότιο τμήμα της Σαχαλίνης και στα νησιά Κουρίλες¹⁷.
«Η αριθμητική δύναμη των ενόπλων δυνάμεων της Ιαπωνίας το Καλοκαίρι του 1945, μαζί με το στρατό του Κουαντούγκ, ήταν πάνω από 7 εκατομμύρια άνδρες, πάνω από 10 χιλιάδες αεροπλάνα και περίπου 500 πολεμικά πλοία», γράφει ο στρατάρχης Α. Βασιλιέφσκι. Και προσθέτει: «Ηταν εντελώς ολοφάνερο ότι οι σύμμαχοι δεν ήταν σε θέση με τις δυνάμεις τους να εξαναγκάσουν γρήγορα την Ιαπωνία σε συνθηκολόγηση. Οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Αγγλίας καταλάβαιναν πολύ καλά πως η έκβαση του πολέμου στον Ειρηνικό ωκεανό εξαρτιόταν πρώτα απ' όλα από τη συντριβή των χερσαίων δυνάμεων της Ιαπωνίας στην ασιατική ήπειρο. Παραδέχονταν, δικαιολογημένα, ότι για την εισβολή στα ιαπωνικά νησιά θα τους χρειαζόταν ένας στρατός περίπου 7 εκατομμυρίων ανδρών, ενώ ο πόλεμος χωρίς τη συμμετοχή της Σοβιετικής Ενωσης θα παραταθεί τουλάχιστον 18 μήνες μετά την ήττα της Γερμανίας και θα απαιτηθούν τεράστιες θυσίες»¹⁸.
Αντίθετα, απ' ό,τι υπολόγιζαν οι σύμμαχοι, ο σοβιετικός στρατός έλυσε το γόρδιο δεσμό του πολέμου με την Ιαπωνία μέσα σε λίγες μέρες. Οι δυνάμεις του εχθρού τσακίστηκαν ολοκληρωτικά. Οι Ιάπωνες μιλιταριστές έχασαν τα προγεφυρώματά τους για επίθεση και στις κύριες βάσεις ανεφοδιασμού σε πρώτες ύλες και οπλισμό στην Κίνα, στην Κορέα και τη Νότια Σαχαλίνη. Η συντριβή της στρατιάς του Κουαντούγκ επιτάχυνε τη συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας, γιατί της αφαίρεσε το κύριο στρατιωτικό μέσο που διέθετε για συνέχιση του πολέμου.

Η σημασία και η ...συμβολή της χρήσης του ατομικού όπλου

Την ημέρα που η Σοβιετική Ενωση μπήκε στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιούσαν για δεύτερη φορά - μέσα σε τρεις μόνο ημέρες - το ατομικό όπλο. Την πρώτη φορά, στις 6 Αυγούστου του 1945, βομβάρδισαν τη Χιροσίμα και τώρα σκόρπιζαν το θάνατο στο Ναγκασάκι.
Σύμφωνα με όσα περιγράφει ο Ιάπωνας καθηγητής Αράτα Οσάντα¹⁹, όταν έπεσε η βόμβα στη Χιροσίμα, οι κάτοικοί της είχαν αρχίσει να ασχολούνται με τις συνηθισμένες καθημερινές ασχολίες τους. Πολλά μικρά παιδιά προσχολικής ηλικίας έπαιζαν στα σπίτια τους ή έξω, στους δρόμους της γειτονιάς τους. Οι μαθητές της πρώτης και της δευτέρας Δημοτικού έκαναν το μάθημά τους είτε σε προσωρινές αίθουσες, είτε στους ναούς της περιοχή τους ή βρίσκονταν καθ' οδόν προς τις αίθουσες διδασκαλίας. Πολλοί εργάτες και δημόσιοι υπάλληλοι είχαν αρχίσει τη δουλιά τους, ενώ άλλοι πήγαιναν να δουλέψουν. Οι περισσότεροι καταστηματάρχες είχαν ήδη ανοίξει τα μαγαζιά τους. Ετσι, βρήκε ο θάνατος που σκόρπισε η ατομική βόμβα τη Χιροσίμα.
Ο Ρεμόν Καρτιέ δίνει την εικόνα της φρίκης²⁰: «Η πόλη άρχιζε την εργάσιμη ημέρα της. Σύμφωνα με τον κανόνα, δεν είχε δοθεί το σύνθημα του συναγερμού για αεροπλάνα μεμονωμένα που πετούν από πάνω της. Μια τρομακτική αστραπή την κατάπιε, αφήνοντας πίσω της μια κολοσσιαία πυρκαγιά, που άναψε και διαδόθηκε μέσα σ' ένα δευτερόλεπτο. Τα τροχιοδρομικά οχήματα έμειναν γεμάτα με τους απανθρακωμένους επιβάτες τους στριμωγμένους στα καθίσματα ή στοιβαγμένους όρθιους στους εξώστες. Ενας άνεμος ταχύτητος 1.200 χλμ. την ώρα σηκώθηκε και γκρέμισε τους τοίχους σε μια ακτίνα 1.500 μ., θρυμματίζοντας τα τζάμια των παραθύρων ακόμα και σε απόσταση 12 χλμ. από το σημείο Μηδέν. Ενας πύρινος κυκλώνας, όμοιος με αυτούς που άναψαν οι εκατοντάδες βομβαρδιστικών στη Δρέσδη, στο Αμβούργο ή στο Τόκιο, στροβιλιζόταν επί έξι ώρες. Επειτα διαπιστώθηκαν στους επιζώντες παράξενα φαινόμενα: έμετοι, διάρροιες εξαιρετικής εντάσεως, πλήθος μικρών αιμορραγιών στο στόμα και στο λαιμό. Πολλά από τα θύματα που παρουσίασαν τέτοια συμπτώματα ψυχορραγούν. Ο απολογισμός που θα καταρτισθεί αργότερα θα εμφανίσει 78.150 νεκρούς, 9.284 βαριά τραυματισμένους και 13.938 εξαφανισθέντες. Δεν υπολογίζονται μέσα σ' αυτούς οι στρατιωτικοί, 40.000 περίπου, από τους οποίους οι μισοί υπήρξαν θύματα της εκρήξεως. Το γενικό στρατηγείο της 2ης στρατιάς, ή έδρα της περιφερειακής διοικήσεως της Δύσεως, η στρατιωτική σχολή και το στρατιωτικό νοσοκομείο εκμηδενίσθηκαν».
Οι σοβιετικές ιστορικές πηγές παρουσιάζουν την εικόνα της καταστροφής ακόμη μεγαλύτερη: «Για μια στιγμή - αναφέρει η Παγκόσμια Ιστορία της Ακαδημίας Επιστημών²¹ - άναψε ένα εκτυφλωτικό φως. Σχηματίστηκε ένα γιγάντιο σύννεφο σε σχήμα μανιταριού. Η πόλη σκεπάστηκε με κουβάρια καπνό. Σε ακτίνα 4 χιλιομέτρων από το επίκεντρο της έκρηξης φούντωσαν πυρκαγιές, τα εννέα δέκατα από τα σπίτια της Χιροσίμα έγιναν στάχτη. Ανθρωποι πέθαιναν από εγκαύματα, από το εκρηκτικό κύμα. Στη Χιροσίμα ξετυλίγονταν εικόνες γεμάτες απ' όλες ταυτόχρονα τις φρικαλεότητες της κόλασης». Και ο Γ. Α. Ντεμπόριν²² προσθέτει: «Οι ιθύνοντες κύκλοι των ΗΠΑ έδειξαν πλήρη περιφρόνηση προς τους πιο στοιχειώδεις και καθιερωμένους κανόνες του διεθνούς δικαίου, τα έθιμα του πολέμου και τις αρχές του ανθρωπισμού... Οπως αναφέρουν οι Ιάπωνες συγγραφείς, στη Χιροσίμα σκοτώθηκαν όχι λιγότεροι από 247 χιλιάδες άνθρωποι».
Το ίδιο ακριβώς σκηνικό επαναλήφθηκε και στο Ναγκασάκι. Χιλιάδες φτωχά πλάσματα, ανάμεσά τους και άνθρωποι, αεριοποιήθηκαν σε κλάσματα δευτερολέπτου. Αλλα λαμπάδιασαν αυτοστιγμεί και λίγο αργότερα δεν έμεινε τίποτε περισσότερο από το απανθρακωμένο σημάδι τους. Οσοι βρέθηκαν πιο μακριά από το σημείο της έκρηξης έπαθαν φρικιαστικά εγκαύματα, ή έχασαν το δέρμα τους και κομμάτια από τις σάρκες τους. Πολλοί πέθαναν καταπλακωμένοι από τα κτίρια που γκρεμίστηκαν ή από θραύσματα γυαλιών και μπαμπού που στροβιλίζονταν στον πυρακτωμένο αέρα. Οι νεκροί, σύμφωνα με κάποιες πηγές, υπολογίζονται από 60.000 έως 80.000, ενώ οι Αμερικανοί τους κατέβαζαν αργότερα στις 16.000 υπολογίζοντας μόνο τα θύματα με εξακριβωμένη ταυτότητα²³. Αντίθετα, οι Σοβιετικοί μελετητές παίρνοντας υπόψη όλα τα δεδομένα του εγκλήματος στη διάρκειά του, υπολογίζοντας δηλαδή τις επιπτώσεις όχι μόνο στο άμεσο χρονικό διάστημα από τη ρίψη της βόμβας, αναφέρουν ότι οι νεκροί και οι τραυματίες στο Ναγκασάκι είναι γύρω στις 200.000²⁴.
Την επομένη της ατομικής καταστροφής στο Ναγκασάκι, 10 Αυγούστου του 1945 και ώρα 2 το πρωί, από το αμερικανικό ραδιόφωνο ακούστηκε η φωνή του Προέδρου Χ. Τρούμαν να λέει με απίστευτη κυνικότητα τα παρακάτω ανατριχιαστικά λόγια: «Εχρησιμοποιήσαμεν την ατομικήν βόμβαν εναντίον εκείνων οι οποίοι μας επετέθησαν προδοτικώς στο Περλ Χάρμπορ, οι οποίοι εβασάνισαν τους Αμερικανούς αιχμαλώτους πολέμου, οι οποίοι παρεβίασαν όλους τους νόμους του διεθνούς δικαίου... Εχρησιμοποιήσαμεν την ατομικήν βόμβαν διά να συντομεύσωμεν τον πόλεμον... Θα τη χρησιμοποιήσωμεν και πάλιν. Μόνο η συνθηκολόγησις της Ιαπωνίας θα μας σταματήσει. Τους ώμους μας βαραίνει τεραστία ευθύνη. Ευχαριστούμεν τον θεόν διότι είμεθα εμείς, και όχι ο εχθρός, που τη φέρομεν. Και παρακαλούμεν τον θεόν, να μας φωτίση εις τη χρήσιν του οργάνου αυτού συμφώνως προς τας βουλήσεις του»²⁵.
Οσο τραγικό και απάνθρωπο κι αν φαίνεται, οι ισχυρισμοί του Τρούμαν ότι η χρήση της ατομικής βόμβας είχε στόχο τη συντόμευση του πολέμου εξακολουθούν να επαναλαμβάνονται ως τις μέρες μας με απόλυτη σοβαρότητα. Εχουν όμως σχέση με την πραγματικότητα; Η Ιαπωνία, δηλαδή, υποχρεώθηκε σε συνθηκολόγηση εξαιτίας της ρίψης των ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι; Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ αποκλείει κατηγορηματικά κάτι τέτοιο. «Θα ήταν λάθος - γράφει²⁶ - να πιστέψωμε ότι η τύχη της Ιαπωνίας ερρυθμίσθη από την ατομική βόμβα. Η ήττα της ήταν βεβαία πριν ριφθή η πρώτη βόμβα και οφείλεται στη δράση μιας συντριπτικής ναυτικής δυνάμεως που μόνη αυτή επέτρεψε να καταλάβωμε βάσεις στον ωκεανό, απ' όπου εξαπελύθη η τελευταία επίθεσις και αναγκάσαμε το μητροπολιτικό στρατό να συνθηκολογήση αμαχητί».
Ο Τσόρτσιλ έχει δίκιο σχετικά με τις βόμβες, δεδομένου ότι αυτές δεν προκάλεσαν καμία ζημιά στην πολεμική μηχανή της Ιαπωνίας. Είναι, όμως, γνωστό ότι οι Αγγλοαμερικανοί, με δεδομένες τις επιτυχίες τους στον Ειρηνικό, προτού μπει η ΕΣΣΔ στον πόλεμο, υπολόγιζαν, όπως έχουμε αναφέρει, τη συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας δεκαοχτώ περίπου μήνες μετά τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας. Το γεγονός ότι η ιαπωνική παράδοση άνευ όρων ήρθε μόλις 24 ημέρες από τη στιγμή που άρχισε η σοβιετική επίθεση στην Απω Ανατολή φανερώνει περίτρανα ποιος ήταν ο αποφασιστικός παράγοντας μιας τόσο σύντομης νίκης. Αλλά τότε ποια ήταν η σημασία της ρίψης των ατομικών βομβών; Τα γεράκια των Ηνωμένων Πολιτειών θεωρούσαν «τη βόμβα ως μέσο ενίσχυσης της αμερικανικής μεταπολεμικής διπλωματίας παρά ως μέσο εξόντωσης Ιαπώνων». Η ατομική βόμβα ήταν γι' αυτούς «κάτι που θα βάραινε σημαντικά στη ρωσοαμερικανική ισορροπία δυνάμεων»²⁷. Αυτό ήθελαν κι αυτό έδειξαν με τη χρήση της. Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο.
1 Ρεμόν Καρτιέ: «Ιστορία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου», εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ, τόμος β', σελ. 570
2 στο ίδιο, σελ. 571
3 Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος Ι1- Ι2, σελ. 780
4 «Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος 1939- 1945», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τόμος 2ος, σελ. 394
5 Υπουργείον Αμύνης ΕΣΣΔ: «Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος», Σύνταξη: Γ. Α. Ντεμπόριν, Εποπτεία: Στρατηγός Ι. Ι. Ζούμπκοφ, εκδόσεις «ΚΑΔΜΟΣ», Αθήνα 1959, τόμος Β', σελ. 278
6 «Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος 1939-1945», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τόμος 2ος, σελ. 394
7 Υπουργείον Αμύνης ΕΣΣΔ, στο ίδιο, σελ. 284
8 Υπουργείον Αμύνης ΕΣΣΔ: «Β' Παγκόσμιος Πόλεμος», εκδόσεις «20ός Αιώνας», σελ. 456
9 Α. Ι. Κοραντή: «Τεχεράνη - Γιάλτα - Πότσδαμ», Εκδόσεις «ΕΣΤΙΑ», σελ. 130
10 «Τεχεράνη - Γιάλτα - Πότσδαμ - Ντοκουμέντα», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 219
11 Υπουργείον Αμύνης ΕΣΣΔ: «Β' Παγκόσμιος Πόλεμος 1939- 1945», εκδόσεις «ΚΥΨΕΛΗ», τόμος Γ', σελ. 159
12 Alastair Parker: «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος», εκδόσεις «ΕΠΙΛΟΓΗ/ ΘΥΡΑΘΕΝ - Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης», σελ. 325-326
13 Alastair Parker, στο ίδιο, σελ. 332
14 Alastair Parker, στο ίδιο, σελ. 334
15 «Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος», Εκδόσεις ΣΕ, σελ. 246-247
16 στο ίδιο, σελ. 164
17 «Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος 1939-1945», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τόμος 2ος, σελ. 403
18 Α. Μ. Βασίλεφσκι: «Απομνημονεύματα», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 662-663
19 «Τα παιδιά της Χιροσίμα», εκδόσεις «Μπουκουμάνη», σελ. 29-30
20 Ρεμόν Καρτιέ, στο ίδιο, σελ. 565-566
21 Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος Ι1- Ι2, σελ. 709-710
22 Υπουργείο Αμύνης της ΕΣΣΔ - Γ. Α. Ντεμπόριν: «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος», εκδόσεις «20ός ΑΙΩΝΑΣ», Αθήνα 1959, σελ. 459
23 «Η ατομική βόμβα της Χιροσίμα», εκδόσεις «Mondadori - Φυτράκης», σελ. 72
24 Υπουργείο Αμύνης της ΕΣΣΔ - Γ. Α. Ντεμπόριν: «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος», εκδόσεις «20ός ΑΙΩΝΑΣ», Αθήνα 1959, σελ. 459
25 «Η ατομική βόμβα της Χιροσίμα», εκδόσεις «Mondadori - Φυτράκης», σελ. 74
26 Ουίνστον Τσόρτσιλ: «2ος Παγκόσμιος Πόλεμος», εκδόσεις «Ελληνική Μορφωτική Εστία», τόμος ΣΤ', σελ. 464-465
27 Alastair Parker, στο ίδιο σελ. 332 και 335-336

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

 

Πηγή