«ΕΡΓΑΤΙΚΗ
ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ»,
ΔΙΑΣΠΑΣΗ
ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ
του Μάκη Παπαδόπουλου
Ο Μάκης Παπαδόπουλος είναι υπεύθυνος του
Τμήματος Οικονομίας της ΚΕ του ΚΚΕ.
|
Η επιστροφή στα διδάγματα του Οκτώβρη,
90 χρόνια μετά τη νικηφόρα έκβαση της Σοσιαλιστικής Επανάστασης στη Ρωσία, αποτελεί
αναγκαίο όρο για κάθε ουσιαστική προσπάθεια ανασύνταξης του διεθνούς κομμουνιστικού
κινήματος στον 21ο αιώνα.
Η μελέτη της
μακρόχρονης διαδικασίας οπορτουνιστικής διάβρωσης των επαναστατικών δυνάμεων
τον προηγούμενο αιώνα, απαιτεί να ερευνήσουμε ξανά τις οικονομικές, κοινωνικές
και πολιτικές συνθήκες που οδήγησαν σε αυτόν τον ολισθηρό δρόμο.
Στα προεπαναστατικά
χρόνια της θεωρητικής και πολιτικής προετοιμασίας του κόμματος των
μπολσεβίκων, ο Λένιν ανέδειξε το ζήτημα της «εργατικής αριστοκρατίας», στο
πλαίσιο της μελέτης της ισχυρής κοινωνικής βάσης του οπορτουνισμού μέσα στο εργατικό
κίνημα. Ανέπτυξε παραπέρα σημαντικές επισημάνσεις των Μαρξ - Ενγκελς για το
συγκεκριμένο ζήτημα. Η έγκαιρη ανάδειξη του ρόλου της «εργατικής αριστοκρατίας»
ήταν μια σημαντική συμβολή στον αγώνα για τη χειραφέτηση του επαναστατικού
ρεύματος του εργατικού κινήματος από τη χρεοκοπημένη ηγεσία της ΕΓ Διεθνούς,
που συγκάλυψε εκείνη την εποχή τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του Α' Παγκοσμίου
Πολέμου.
Ωστόσο στις επόμενες δεκαετίες δεν
υπήρξε συστηματική μαρξιστική έρευνα αυτού του κοινωνικού φαινομένου και των
συνεπειών του. Το γεγονός αυτό συνδέεται και με την πορεία σταδιακής
μετεξέλιξης των στρατηγικών επιλογών τμημάτων του διεθνούς κομμουνιστικού
κινήματος σε σχέση με τις κοινωνικές συμμαχίες και τους δρόμους πάλης για την
κατάληψη
της εξουσίας από την εργατική τάξη.
Στις σημερινές συνθήκες
κρίσης του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος επιβάλλεται να επιστρέψουμε στη
μελέτη αυτού του ζητήματος που είναι σημαντικό για τη χάραξη μιας νικηφόρας
στρατηγικής.
Το παρόν άρθρο επιδιώκει να επαναφέρει
το θέμα ως βασικό στοιχείο του προβληματισμού μας και να λειτουργήσει ως
έναυσμα για παραπέρα έρευνα.
Α. Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
ΤΩΝ ΚΛΑΣΙΚΩΝ
ΤΟΥ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ
ΓΙΑ ΤΗΝ «ΕΡΓΑΤΙΚΗ
ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ»
Ο Λένιν χαρακτηρίζει
τον ιμπεριαλισμό σαν καπιταλισμό που σαπίζει και πεθαίνει, σαν ιστορική εποχή
που είναι αναπόφευκτη η όξυνση στο έπακρο της βασικής αντίθεσης της
καπιταλιστικής κοινωνίας, η αντίθεση ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της
παραγωγής και στην ατομική μορφή ιδιοποίησής της. Εξηγεί πώς η κυριαρχία των
μονοπωλίων, των ισχυρών μετοχικών εταιριών, αναδεικνύει όλο και περισσότερο τον
πα- ρασιτικό χαρακτήρα του καπιταλισμού.
Τα μονοπώλια εκφράζουν
κεφαλαιακή συσσώρευση μετοχικών επιχειρήσεων που συγκεντρώνουν σημαντικά
μερίδια της καπιταλιστικής αγοράς. Στη μετοχική εταιρία εμφανίζεται η
συλλογική ιδιοκτησία των μετοχών και ο διαχωρισμός των λειτουργιών της
διεύθυνσης της καπιταλιστικής επιχείρησης από την ιδιοκτησία των μετόχων
κεφαλαιοκρατών. Ετσι οι μέτοχοι δε συμμετέχουν πλέον άμεσα στην παραγωγική
διαδικασία.
Ο Μαρξ αναφέρεται καθώς
μελετά τη συγκεκριμένη εξέλιξη σε μια «νέα οικονομική αριστοκρατία», σε
«παράσιτα νέου είδους» που ασχολούνται με την έκδοση και το εμπόριο μετοχών[1].
Ομως αυτός ο παρασιτικός χαρακτήρας δεν αφορά μόνο την αστική τάξη, αλλά το
σύνολο της κοινωνίας στην εποχή του ιμπεριαλισμού. Δίπλα στους
μετόχους-παράσιτα αναδεικνύεται ένα στρώμα αστοποιημένων εργατών, η «εργατική
αριστοκρατία».
Ο Λένιν το προσδιορίζει ως το στρώμα «που είναι πέρα για
πέρα μικροαστικό ως προς τον τρόπο ζωής του, το μέγεθος των απολαβών του και
την όλη κοσμοθεωρία του, το κύριο στήριγμα της Β' Διεθνούς και στις μέρες μας το κύριο κοινωνικό
στήριγμα της αστικής τάξης»[2].