Είτε με τη μορφή του δεξιού οπορτουνισμού, δηλαδή με την προσαρμογή, τον ταξικό συμβιβασμό και κατά συνέπεια την υποταγή και ενσωμάτωση του εργατικού κινήματος στα συμφέροντα του κεφαλαίου είτε με τη μορφή του αριστερού οπορτουνισμού, δηλαδή με την υποτίμηση στην πράξη των νόμων της ταξικής πάλης, την αγνόηση του ρόλου του αντικειμενικού παράγοντα, οδηγώντας στο βολονταρισμό και τον τυχοδιωκτισμό, στην απομόνωση από τις εργατικές και λαϊκές δυνάμεις.
Πολλές φορές στην πράξη αυτά τα δύο ρεύματα συμπίπτουν, εκφράζοντας μια συνολικότερη εχθρική στάση απέναντι στο μαρξιστικό - λενινιστικό ρεύμα στο εργατικό κίνημα, στα κομμουνιστικά κόμματα.
Είδαμε, άλλωστε, ότι οπορτουνιστικά ρεύματα μέσα στα ΚΚ, τόσο στην ΕΣΣΔ και τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες όσο και αλλού, αξιοποιήθηκαν τόσο από την αντικομμουνιστική εκστρατεία όσο και από την αντεπανάσταση.
Ας δούμε ορισμένα παραδείγματα για το πώς οι οπορτουνιστές στηρίζουν τον αντικομμουνισμό ανεξάρτητα από διαθέσεις και προθέσεις.
Οι δεξιοί οπορτουνιστές αντιμετωπίζουν ως «οικουμενικές» αξίες την ελευθερία, τη δημοκρατία, αρνούμενοι ουσιαστικά την ταξική τους φύση και υιοθετούν την αστική φιλελεύθερη άποψη γι' αυτά. Πίσω από το σύνθημα του «σοσιαλισμού με ελευθερία και δημοκρατία», που θα έρθει σαν αποτέλεσμα της «φυσικής εξέλιξης» του καπιταλισμού, ουσιαστικά κρύβεται το ουτοπικό όραμα για ένα δίκαιο και ανθρώπινο καπιταλισμό.
Στην αντιπαράθεσή τους με την επαναστατική άποψη, οι οπορτουνιστές αναμασάνε όλα τα επιχειρήματα της αστικής αντικομμουνιστικής προπαγάνδας, παίρνοντας το μέρος των αστών σε σχέση με στρατηγικά ζητήματα για το εργατικό κίνημα. Η δράση τους και ο ρόλος τους έχει κριθεί σε κρίσιμες ιστορικές περιόδους (Γερμανία 1918, μενσεβικισμός, οπορτουνιστικές ομάδες στο ΠΚΚ(μπ) στις δεκαετίες 1920 - 1930, αντισταλινισμός, ευρωκομμουνισμός, περεστρόικα κλπ.)(1).
Η άρνηση του επαναστατικού δρόμου αλλαγής της κοινωνίας και ο φόβος απέναντι στην επαναστατική βία τούς οδηγεί να ταυτίζουν την επανάσταση με το πραξικόπημα, να εξωραΐζουν την αστική δημοκρατία και να τη θεωρούν μέσο αλλαγής του χαρακτήρα της εξουσίας (η θέση για «κοινοβουλευτικό πέρασμα»).
Οι αποστάσεις τους από την αναγκαιότητα της σοσιαλιστικής επανάστασης τους οδηγούν τελικά με το μέρος των αντεπαναστατικών δυνάμεων, όταν εκδηλώνεται η επανάσταση.
Η χρόνια θέση τους ανοχής στην αστική εξουσία και η ενσωμάτωση σε αυτήν τους οδηγεί να αντιμετωπίζουν το κράτος της εργατικής τάξης ως «ολοκληρωτικό καθεστώς». Αυτή η θέση τους την περίοδο οικοδόμησης του σοσιαλισμού στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και της ΕΣΣΔ πήρε χαρακτήρα αντισοβιετισμού.
Τα κόμματα του παλιού οπορτουνιστικού ρεύματος αυτού της Β' Διεθνούς (2),που μετατράπηκε στο αστικό σοσιαλδημοκρατικό ρεύμα διαχείρισης του καπιταλισμού, άσκησαν αντικομμουνιστική και αντεπαναστατική δράση από θέσεις ως κόμματα εξουσίας, τόσο ενάντια στο κομμουνιστικό κίνημα των χωρών τους όσο και πρωτοστατώντας στην αντικομμουνιστική εκστρατεία ενάντια στην ΕΣΣΔ και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη(3).
Οι δεξιές οπορτουνιστικές δυνάμεις που επικράτησαν στα κυβερνώντα κόμματα στις σοσιαλιστικές χώρες, πέρα από το ότι ακολούθησαν πολιτικές που ουσιαστικά ενίσχυσαν αντεπαναστατικές δυνάμεις και ενέργειες, ενίσχυσαν και τα επιχειρήματα της αντικομμουνιστικής εκστρατείας, κυρίως με όχημα τον αντισταλινισμό.
Γι' αυτό και οι δεξιοί οπορτουνιστές, ιδιαίτερα οι πρώην, οι μετανιωμένοι κομμουνιστές, τυγχάνουν ιδιαίτερης εκτίμησης στην αστική προπαγάνδα, ιδιαίτερης μεταχείρισης και προβολής από τα αστικά ΜΜΕ.
Στην ίδια κατεύθυνση τροτσκιστές και αναρχοαυτόνομοι...
Στην ίδια κατεύθυνση και ιδιαίτερα στους χώρους της νεολαίας αξιοποιούνται και δρουν τροτσκιστικές και αναρχοαυτόνομες δυνάμεις, πρωταγωνιστώντας στη στήριξη της αντικομμουνιστικής εκστρατείας με «επαναστατικό» προσωπείο.
Ιδιαίτερα ο τροτσκισμός σαν οπορτουνιστικό ρεύμα συγκρούστηκε σκληρά με τη λενινιστική γραμμή σε όλη τη δεκαετία του 1920, ηττήθηκε ιδεολογικοπολιτικά, αποβλήθηκε από το κομμουνιστικό κίνημα και μετατράπηκε σε ανοιχτά αντεπαναστατικό και αντικομμουνιστικό ρεύμα. Ο αντικομμουνισμός των τροτσκιστών, παρ' όλο που επενδύεται με υπερεπαναστατική φρασεολογία, τους φέρνει κοντά όχι μόνο στο παλιό οπορτουνιστικό ρεύμα, στη σοσιαλδημοκρατία και στη «νέα αριστερή» οπορτουνιστική πολιτική, αλλά και προς την αντιδραστική προπαγάνδα και πρακτική. Είναι χαρακτηριστική η στάση που κράτησαν οι επίσημοι εκπρόσωποι του τροτσκισμού της λεγόμενης «4ης Διεθνούς» (4) στην Ελλάδα, τόσο την περίοδο του EAM (5) όσο και την περίοδο του ΔΣΕ(6). Η πάλη τους στράφηκε ενάντια στο ΕΑΜ, στον ΕΛΑΣ, στο ΚΚΕ και στο ΔΣΕ, συκοφαντώντας τους αγώνες τους, αναπαράγοντας όλη την αντικομμουνιστική προπαγάνδα της εποχής. Στο όνομα της πάλης ενάντια στο «σταλινισμό» αρνήθηκαν ανοιχτά την αντίσταση στην ιμπεριαλιστική επέμβαση της Αγγλίας και των ΗΠΑ στη χώρα μας (7) και ορισμένοι απ' αυτούς χειροκρότησαν την ήττα του ΔΣΕ (8).
Η έλλειψη συνεπούς επαναστατικής στρατηγικής στο κομμουνιστικό κίνημα τη δεκαετία του 1960, η επικράτηση δεξιών οπορτουνιστικών γνωστών και ευρωκομμουνιστικών τάσεων ενίσχυσε τροτσκιστικά και αναρχικά ρεύματα ιδιαίτερα στη νεολαία, τον αριστερό οπορτουνισμό. Η δεκαετία του '60 σημαδεύτηκε από τη διάσπαση στο κομμουνιστικό κίνημα, ως αποτέλεσμα της διάρρηξης των σχέσεων του ΚΚΣΕ με το ΚΚ Κίνας. Η κριτική που έκανε η ηγεσία του ΚΚ Κίνας σε ορισμένες δεξιές παρεκκλίσεις του ΚΚΣΕ στο 20ό Συνέδριό του και μετά (θέση για ειρηνική συνύπαρξη κλπ.) - η οποία είχε σωστά στοιχεία - εξελίχτηκε σε ένα ιδεολογικοπολιτικό ρεύμα στο κομμουνιστικό κίνημα που πρόβαλε μια σειρά αντιεπιστημονικές θέσεις και ουτοπικές εκτιμήσεις στην πολιτική του ΚΚ Κίνας, με πρακτική έκφραση τον έντονο αντισοβιετισμό, τη συνοδοιπορία με τις ΗΠΑ και την ενίσχυση αντιδραστικών κινημάτων. Τέτοιες αντιλήψεις ήταν ότι οι ΗΠΑ είναι χάρτινος τίγρης, η θεωρία των τριών κόσμων (9), ο χαρακτηρισμός της ΕΣΣΔ ως «σοσιαλιμπεριαλιστικής δύναμης» και η ταύτισή της με τις ΗΠΑ, εθνικιστικές απόψεις και ενέργειες, λανθασμένη θεωρητική προσέγγιση του ιμπεριαλισμού, υπερεκτίμηση του ρόλου της αγροτιάς και της νεολαίας, λαθεμένες αντιλήψεις για την επανάσταση και τη σοσιαλιστική οικοδόμηση που υποτιμούσαν ή αγνοούσαν τις αντικειμενικές συνθήκες. Ο συνδυασμός αυτών των στοιχείων διαμόρφωσε τον μαοϊσμό ως βασικό ιδεολογικό ρεύμα του αριστερού οπορτουνισμού (10). Η ανοιχτή υποστήριξη του μαοϊκού ρεύματος σε αντεπαναστατικές ενέργειες, τόσο σε σοσιαλιστικές χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης (π.χ., Πολωνία το 1980) όσο και σε άλλες χώρες κυρίως του λεγόμενου τρίτου κόσμου (π.χ., Αγκόλα, Αφγανιστάν κλπ.), δεν έχει σε τίποτα να κάνει με την κριτική σε δεξιές παρεκκλίσεις στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, την Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη.
Βεβαίως, όταν αναφερόμαστε στον αντικομμουνισμό ως επιθετική μορφή διαστρέβλωσης και συκοφάντησης του κομμουνιστικού κινήματος, ως όπλο επίθεσης και βίας κατά του επαναστατικού εργατικού κινήματος δεν τον ταυτίζουμε με ιδεολογικές διαφορές, με τα ιδεολογικά ρεύματα που αναπτύχθηκαν μέσα στο εργατικό κίνημα, ανεξάρτητα αν κάποια απ' αυτά αντικειμενικά επικέντρωσαν την πολεμική τους ενάντια στο κομμουνιστικό κίνημα όπως και ο αστικός αντικομμουνισμός.
Η αναφορά μας στον οπορτουνισμό έχει αυτή τη σημασία, της επισήμανσης του πώς αξιοποιείται από την αστική ιδεολογία και πολιτική.
Σήμερα, το σύστημα χρειάζεται ένα ρεύμα που θα έχει στοιχεία αντικαπιταλιστικής κριτικής, αλλά θα είναι κύρια αντικομμουνιστικό, θα μηδενίζει την ιστορία και τις παραδόσεις του κομμουνιστικού κινήματος, θα καταδικάζει την προσπάθεια οικοδόμησης του σοσιαλισμού στον 20ό αιώνα, θα αρνείται τον πρωτοπόρο ρόλο της εργατικής τάξης, θα δουλεύει για τη διάλυση των κομμουνιστικών κομμάτων, την εκφυλιστική μετάλλαξή τους και αντικειμενικά θα απορρίπτει την πάλη για την επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού και την κατάκτηση της εξουσίας από την εργατική τάξη σε συνεργασία με τους συμμάχους της.
Ενα ρεύμα που επί της ουσίας θα ενσωματώνει στους κόλπους της σοσιαλδημοκρατικής διαχείρισης κάθε αγωνιστική, ριζοσπαστική τάση ιδιαίτερα στη νεολαία.
Σε αυτή την κατεύθυνση στηρίζονται άμεσα ή έμμεσα οι δυνάμεις του σύγχρονου δεξιού οπορτουνισμού της λεγόμενης «Νέας Αριστεράς», που εκφράζονται κυρίως στην Ευρώπη μέσα από τη συγκρότηση του «Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς». Στηρίζονται, γιατί είναι δυνάμεις που έχουν καταδικάσει ανοιχτά την προσπάθεια οικοδόμησης του σοσιαλισμού στον 20ό αιώνα (11), έχουν απορρίψει τον επαναστατικό δρόμο για το σοσιαλισμό, ενώ το σύνθημά τους «σοσιαλισμός με δημοκρατία και ελευθερία» κάνει πιο πειστική την αστική θεώρηση περί βίας, ανελευθερίας, «ολοκληρωτισμού» στα σοσιαλιστικά κράτη. Την αστική ιδεολογία και πολιτική βολεύει η ύπαρξη μιας πολιτικής δύναμης που στο όνομα του «δημοκρατικού σοσιαλισμού» νομιμοποιεί την υποταγή στο ιμπεριαλιστικό κέντρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης (12), προβάλλοντάς την ως αναγκαιότητα για τους εργαζομένους όπως και για το κεφάλαιο. Το ίδιο βολεύει το απατηλό σύνθημα «μια άλλη Ευρώπη είναι εφικτή». Εξυπηρετεί η απορρόφηση των δυσαρεστημένων εργατικών και λαϊκών δυνάμεων σε ακίνδυνες για το σύστημα συσπειρώσεις όπως των Ευρωπαϊκών και Παγκόσμιων «Κοινωνικών φόρουμ», όπου συσπειρώνονται παλιά (σοσιαλδημοκρατικά, τροτσκιστικά, νεο-μαοϊκά, αναρχοαυτόνομα) και νέα οπορτουνιστικά ρεύματα, υποστηρίζοντας ότι παλεύουν για την ανάδειξη ενός «νέου» υποκειμένου της κοινωνικής εξέλιξης και προοπτικής.
Παραπομπές:
1. «Ο σύγχρονος δεξιός οπορτουνισμός», συλλογή κειμένων. Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
2. Διεθνής Ενωση των Εργατικών Κομμάτων. Ιδρύθηκε το 1889. Στους κόλπους των κομμάτων της Β' Διεθνούς αναπτύχθηκε διαπάλη ανάμεσα στο συνεπές μαρξιστικό επαναστατικό ρεύμα και το δεξιό οπορτουνιστικό ρεύμα. Η υποστήριξη στις αστικές τάξεις των χωρών τους την περίοδο του πολέμου από την ηγεσία των κομμάτων της Β' Διεθνούς και η Οχτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία όξυναν την κρίση στη Β' Διεθνή και στα κόμματά της, με αποτέλεσμα την αποχώρηση των μαρξιστών από αυτά τα κόμματα και τη δημιουργία Κομμουνιστικών Κομμάτων, δηλαδή Κομμάτων Νέου Τύπου και της Γ' Κομμουνιστικής Διεθνούς. Τα παλιά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα εκφυλίστηκαν και στην πορεία εξελίχτηκαν σε αστικά κόμματα.
3. Στο βιβλίο του Π. Σβάιτσερ, «Η Νίκη» σελ. 233 - 236 γίνεται ειδική αναφορά στο ρόλο του Σουηδού σοσιαλδημοκράτη ηγέτη Ολαφ Πάλμε και τη στήριξη της σουηδικής σοσιαλδημοκρατίας στα υπονομευτικά σχέδια της CIA ενάντια στην ΕΣΣΔ, στην Πολωνία και αλλού.
4. Ονομασία που έδωσε στον εαυτό της η Διεθνής Τροτσκιστική Ενωση, η οποία ιδρύθηκε στο Παρίσι το 1938.
5 Μ. Εμμανουηλίδη, «Αιρετικές διαδρομές». Εκδόσεις «Φιλίστωρ».
6. Εισήγηση του Ν. Ζαχαριάδη στη 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (12/2/1946).
7. «Ειδική Εκδοση» στις 15 του Γενάρη 1946 του «Εργατικού Μετώπου», όργανο της ΚΕ του Διεθνιστικού Επαναστατικού Κόμματος» (Ελληνικό τμήμα της 4ης Διεθνούς).
8. Το Αρχειομαρξιστικό Κόμμα Ελλάδας, με επικεφαλής τον Δ. Γιωτόπουλο, έστειλε χαιρετιστήριο γράμμα στην κυβέρνηση για τη νίκη της επί του ΔΣΕ.
9. Αντιεπιστημονική θεωρία του μαοϊκού ρεύματος των δεκαετιών 1960 και 1970.
10. «Ο σύγχρονος δεξιός οπορτουνισμός», συλλογή κειμένων, σελ. 9 - 20, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
11. Καταστατικό Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς - Προοίμιο.
12. Πρόταση της Εκτελεστικής Επιτροπής στο 1ο Συνέδριο του ΚΕΑ.
* Τα κείμενα είναι αποσπάσματα από το βιβλίο της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ : «Ο αντικομμουνισμός χθες και σήμερα», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή». Οι υπότιτλοι είναι δικοί μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου