Η έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου

Τα χιτλερικά στρατεύματα εισβάλλουν στην Πολωνία

Την 1η Σεπτεμβρίου του 1939, ώρα 4.30' π.μ. ο γερμανικός στρατός εισέβαλε στην Πολωνία, δίνοντας έτσι το σύνθημα για να ξεσπάσει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Οι στρατιές του Χίτλερ ξεχύθηκαν, μέσω των πολωνικών συνόρων και συνέκλιναν προς τη Βαρσοβία από βορρά, νότο και δυτικά. Ταυτόχρονα, τα πολεμικά αεροπλάνα άρχισαν το βομβαρδισμό του πολωνικού στρατού, των στρατιωτικών αποθηκών πυρομαχικών, των γεφυρών, των σιδηροδρόμων, ακόμη και των ανοχύρωτων πόλεων. Ο θάνατος σκέπαζε απ' άκρη σ' άκρη το πολωνικό έδαφος. Λίγες ώρες πριν, όμως, όταν όλα έδειχναν ήρεμα, εξελισσόταν μια από τις πιο βρώμικες προβοκάτσιες στην ιστορία, ούτως ώστε να δικαιολογηθεί ό,τι έμελλε να επακολουθήσει. Συγκεκριμένα, το βράδυ της 31ης Αυγούστου ομάδα ένοπλων ανδρών των Ες- Ες, ντυμένοι με πολωνικές στρατιωτικές στολές, εισέβαλαν στο κτίριο του ραδιοσταθμού της μεθοριακής με την Πολωνία, γερμανικής πόλης Γκλάιβιτς κι αφού έριξαν ορισμένους πυροβολισμούς μπροστά στα μικρόφωνα διάβασαν στην πολωνική γλώσσα ένα κείμενο που καλούσε τους Πολωνούς σε πόλεμο εναντίον της Γερμανίας. Μαζί τους οι χιτλερικοί είχαν και ορισμένους Γερμανούς ποινικούς εγκληματίες από στρατόπεδα συγκέντρωσης, τους οποίους και εξετέλεσαν μόλις τελείωσε η όλη σκηνοθεσία και τους άφησαν πίσω τους ως αποδεικτικά στοιχεία της «πολωνικής επίθεσης μέσα στο γερμανικό έδαφος»¹. Σε λίγο όλοι οι γερμανικοί ραδιοσταθμοί με έκτακτες ανακοινώσεις τους ανήγγειλαν τη δήθεν πολωνική επίθεση, παρουσιάζοντας και τις αποδείξεις των νεκρών δήθεν Πολωνών στρατιωτών.

Ο Χίτλερ στο Παρίσι

Την επομένη ο Χίτλερ, μιλώντας στο Ράιχσταγκ, αναφέρθηκε στην «πολωνική επίθεση» στο Γκλάιβιτς λέγοντας χαρακτηριστικά: «Τη νύχτα ταύτην διά πρώτην φοράν Πολωνοί στρατιώται του τακτικού στρατού επυροβόλησαν επί του εδάφους μας. Από της 4ης και 45' π.μ. ανταποδίδομεν τα πυρά και του λοιπού εις τας βόμβας θ' απαντήσωμεν με βόμβας»². Αλλά και η ηγεσία του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών αξιοποίησε το γεγονός ως δικαιολογία για τη γερμανική επίθεση στην Πολωνία³. Βέβαια, τα πράγματα ήταν εντελώς διαφορετικά απ' ό,τι ήθελε να τα παρουσιάζει η γερμανική προπαγάνδα. Ας δούμε εν συντομία πώς.

Η αλήθεια για την επίθεση στην Πολωνία

Η ναζιστική Γερμανία άρχιζε να προετοιμάζει διπλωματικά την επίθεση κατά της Πολωνίας από την άνοιξη του 1939. Στις 21 Μαρτίου του εν λόγω έτους ο Χίτλερ ζήτησε από την πολωνική κυβέρνηση την παραχώρηση του Δάντσιχ (Γκντανσκ) καθώς και ένα διάδρομο, ανάμεσα στο πολωνικό έδαφος, που να συνδέει τη Γερμανία με την ανατολική Πρωσία, αυτοκινητόδρομο και σιδηρόδρομο με δικαιώματα ατέλειας⁴. Οπως όμως υποστηρίζει η τότε γερμανική προπαγάνδα, πολύ πριν την 21η Μαρτίου 1939 είχε τεθεί στην Πολωνία, κατ' επανάληψη, το θέμα του Δάντσιχ. Γράφει χαρακτηριστικά ο βαρόνος Βέρνερ φον Ράινμπάμπεν⁵: «Εις επανειλημμένας συνομιλίας περί της σημασίας των οποίων δεν εχώρει ουδεμία αμφιβολία, κατά τον προηγηθέντα του πολέμου χρόνον, μετεβιβάσθηκαν εις την πολωνικήν κυβέρνησιν σαφείς εξηγήσεις περί των γερμανικών επιθυμιών. Την 24ην Οκτωβρίου 1938 τας ανεκοίνωσε προφορικώς ο υπουργός των Εξωτερικών του Ράιχ φον Ρίμπεντροπ εις τον Πολωνόν πρεσβευτήν Λίπσκι διά πρώτην φοράν διατυπώνων εν συνόψει τα εξής: Το Δάντσιχ θα ενσωματωθεί εις το Ράιχ. Η Πολωνία αποκτά εκεί έναν ελεύθερον λιμένα, επί πλέον μίαν ελευθέραν ζώνην και μίαν εγγύησιν διά την τοποθέτησιν των πολωνικών εμπορευμάτων. Μεταξύ του Ράιχ και της Ανατολικής Πρωσίας θα υπάρχη ένας εξωεδαφικός αυτοκινητόδρομος και μία σιδηροδρομική γραμμή. Τα κοινά σύνορα θα αναγνωρισθούν εκατέρωθεν». Ο ίδιος συγγραφέας αναφέρει ότι τις προτάσεις αυτές της Γερμανίας επανέλαβε ο Χίτλερ στον Πολωνό υπουργό Εξωτερικών Μπεκ στις 5/1/1939 και στις 24 - 26 Ιανουαρίου του ιδίου έτους, με την ευκαιρία της επίσημης επίσκεψής του στη Βαρσοβία, ο υπουργός Εξωτερικών του Ράιχ φον Ρίμπεντροπ κατέστησε σαφές στην πολωνική πλευρά πόσο σημαντικό ήταν για τη ναζιστική Γερμανία να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις της.

Εν πάση περιπτώσει κανείς δεν έχει λόγο να αμφισβητήσει ότι η όρεξη της ναζιστικής Γερμανίας για την Πολωνία είχε ανοίξει πολύ πριν απ' ό,τι της καταλογίζεται. Προβάλλοντας όμως αυτές τις απαιτήσεις προς την πολωνική πλευρά, ο Χίτλερ ήθελε να ανιχνεύσει το έδαφος προκαταβολικά, πριν δηλαδή θέσει σε κίνηση τη στρατιωτική του μηχανή, μελετώντας ταυτόχρονα τις προθέσεις των Αγγλογάλλων.Στις 11 Απρίλη του 1939 η γερμανική στρατιωτικοπολιτική ηγεσία ενέκρινε το σχέδιο πολέμου εναντίον της Πολωνίας που είχε την κωδική ονομασία «Λευκό Σχέδιο»⁶. Ολα έπαιρναν το δρόμο και δυνατότητα αποτροπής των επερχόμενων εξελίξεων δεν υπήρχε πλην του ενδεχομένου της υπογραφής στρατιωτικοπολιτικής συμφωνίας μεταξύ της ΕΣΣΔ, της Γαλλίας και της Αγγλίας. Ομως οι Αγγλογάλλοι δεν ενδιαφέρονταν ειλικρινά για κάτι τέτοιο, πράγμα που ήταν απολύτως εμφανές κι έλυνε τα χεριά του Χίτλερ.
Στις 22 Αυγούστου του 1939 Χίτλερ μίλησε σε σύσκεψη της ανώτατης στρατιωτικής ηγεσίας της Γερμανίας που έγινε στο Ομπερζάλτσμπουργκ. Κ εκεί δεν άφησε περιθώρια παρανοήσεων: «Η ώρα- είπε⁷- να καταληφθεί η Πολωνία έφτασε. Αυτό πρέπει να γίνει αμέσως μια και υπάρχουν πολλές πιθανότητες τώρα, να μη λάβουν μέρος η Γαλλία και η Αγγλία. Ο πόλεμος μεταξύ της Γερμανίας και των δυτικών κρατών είναι αναπόφευκτος. Πρώτος αντικειμενικός μας σκοπός πρέπει να είναι η κατάληψις της Πολωνίας και η καταστροφή των στρατιωτικών της δυνάμεων. Μια αιτία θα βρεθεί. Αλλωστε, αυτό δεν έχει καμιά αξία γιατί το νικητή ποτέ δεν τον ρωτούν εάν έχει δίκιο ή όχι».
Τη νύχτα 30 προς 31 Αυγούστου 1939 η Γερμανία έστειλε τελεσίγραφο προς την Πολωνία με τις προαναφερόμενες απαιτήσεις της. Η πολωνική κυβέρνηση, βλέποντας πως τα πράγματα δυσκόλευαν επικίνδυνα, έδωσε εντολή στον πρεσβευτή της στο Βερολίνο ν' αρχίσει αμέσως διαπραγματεύσεις, αλλά ο τελευταίος δεν κατόρθωσε να συναντηθεί με τους ηγέτες της χιτλερικής Γερμανίας. Το επόμενο βράδυ της 31ης Αυγούστου ο Χίτλερ εξέδωσε την Οδηγία υπ' αριθ. 1, με την οποία κινητοποιούσε τις στρατιωτικές δυνάμεις της χώρας του κατά της Πολωνίας. Στο ντοκουμέντο αυτό, μεταξύ άλλων, αναφερόταν⁸: «Τώρα που έχουν εξαντληθεί όλες οι πολιτικές πιθανότητες να διακανονισθή με ειρηνικά μέσα η κατάσταση στα ανατολικά σύνορα, κατάσταση αφόρητος για τη Γερμανία, απεφάσισα να επιτύχω λύσιν με τη δύναμη των όπλων. Η επίθεση εναντίον της Πολωνίας πρέπει να διεξαχθή συμφώνως με τις προετοιμασίες που έγιναν για το ''Fall Weiss'' ("Λευκό Σχέδιον"), με τροποποιήσεις που θα προκύψουν, όσον αφορά τον στρατό, από το γεγονός ότι από τότε έως τώρα συνεπληρώθησαν οι στρατιωτικές προπαρασκευές. Καμία μεταβολή δεν επέρχεται σχετικώς με την κατανομή των καθηκόντων και τους στόχους που θα επιδιώξουν οι επιχειρήσεις.

Ημερομηνία επιθέσεως: 1η Σεπτεμβρίου 1939. Ωρα επιθέσεως: 04. 45'».Τώρα πια το λόγο είχαν τα όπλα.

Οι ευθύνες των δυτικών και «παράξενος πόλεμος»

Οπως σημειώσαμε προηγουμένως, η μόνη δυνατότητα να μπει φραγμός στα πολεμικά σχέδια του Χίτλερ ήταν να υπογραφεί στρατιωτική συμφωνία ανάμεσα στην ΕΣΣΔ, τη Γαλλία και την Αγγλία. Ομως, οι Αγγλογάλλοι κάθε άλλο παρά ενδιαφέρονταν για κάτι τέτοιο. Χρησιμοποιούσαν τις διαπραγματεύσεις με την ΕΣΣΔ για να περιορίσουν τις σοβιετικές διπλωματικές κινήσεις, ενώ ταυτόχρονα έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να στρέψουν την πολεμική μηχανή του Χίτλερ προς την Ανατολή. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις 14 Αυγούστου του 1939 ο ηγέτης του Εργατικού Κόμματος Αγγλίας Ρ. Μπάξτον ταξίδεψε με ειδική αποστολή στο Βερολίνο, για να μεταβιβάσει στη γερμανική κυβέρνηση συγκεκριμένες προτάσεις της χώρας του, όσον αφορά τις προϋποθέσεις ενός «δυνατού διακανονισμού μεταξύ Αγγλίας και Γερμανίας». Οι προτάσεις αυτές προέβλεπαν, μεταξύ άλλων, ότι η Αγγλία αναγνώριζε «την Ανατολική Ευρώπη ως φυσικό ζωτικό χώρο της Γερμανίας»⁹.
Ηταν φυσικό, επομένως, η ΕΣΣΔ να πάψει να διαπραγματεύεται επ' αόριστον με τους δυτικούς τη στιγμή που αυτοί έσπρωχναν τη Γερμανία να στραφεί εναντίον της. Ετσι, οι σοβιετο-αγγλογαλλικές διαπραγματεύσεις οδηγήθηκαν σε ναυάγιο στις αρχές του τρίτου δεκαήμερου του Αυγούστου 1939, γεγονός που υποχρέωσε την ΕΣΣΔ να υπογράψει σύμφωνο μη επίθεσης με τη Γερμανία.
Σε μια συνέντευξή του που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ισβέστια», στις 27/8/1939, ο Βοροσίλοφ, αρχηγός της σοβιετικής αντιπροσωπείας στις διαπραγματεύσεις, εξήγησε τις αιτίες του ναυαγίου, αποκαλύπτοντας τους υπεύθυνους όχι μόνο για το ναυάγιο αυτό καθεαυτό αλλά και για την τραγωδία της Πολωνίας που έμελλε να ακολουθήσει λίγες μέρες αργότερα.
«Η σοβιετική στρατιωτική αντιπροσωπεία -είπε ο Βοροσίλοφ¹⁰- είχε τη γνώμη ότι η ΕΣΣΔ, μη έχουσα κοινά σύνορα με τον επιδρομέα, μπορεί να παράσχη βοήθεια στην Αγγλία, Γαλλία και Πολωνία μόνο υπό συνθήκες διελεύσεως των στρατευμάτων της διά του πολωνικού εδάφους, διότι δεν υπάρχουν άλλοι δρόμοι για να μπορέσουν τα σοβιετικά στρατεύματα να έρθουν σ' επαφή με τα στρατεύματα του επιδρομέως... Παρά την οφθαλμοφανή ορθότητα της θέσεως αυτής η αγγλική και η γαλλική στρατιωτική αποστολή δε συνεφώνησαν με αυτή τη θέση της σοβιετικής στρατιωτικής αντιπροσωπείας, ενώ η πολωνική κυβέρνηση ανοιχτά εδήλωσε ότι δε χρειάζεται και δε θα λάβη βοήθεια από την ΕΣΣΔ. Αυτό το γεγονός κατέστησε αδύνατη τη στρατιωτική συνεργασία της ΕΣΣΔ και των χωρών αυτών. Σ' αυτό βρίσκεται η αφετηρία των διαφωνιών. Δι' αυτό και διεκόπησαν οι διαπραγματεύσεις».
Ας δούμε όμως πώς προστάτεψαν την Πολωνία οι Αγγλοι και οι Γάλλοι όταν εκδηλώθηκε η ναζιστική επίθεση. Ο Ιβάν Μάισκι στις αναμνήσεις του σημειώνει¹¹: «Στις 30 Μαρτίου του 1939 η Αγγλία και η Γαλλία έδωσαν στην Πολωνία μονομερή εγγύηση για την ακεραιότητα και την ανεξαρτησία της. Στις 6 του Απρίλη του ιδίου χρόνου με δήλωση του Πολωνού υπουργού των Εξωτερικών Μπεκ, η μονομερής αυτή εγγύηση μετατράπηκε σε διμερή με σκοπό να υπογραφεί σε συνέχεια ανάμεσα στην Πολωνία και την Αγγλία επίσημη συμφωνία αμοιβαίας βοήθειας (ανάμεσα στην Πολωνία και τη Γαλλία τέτοια συμφωνία υπήρχε). Πράγματι στις 24 Αυγούστου 1939 η Πολωνία κι η Αγγλία υπέγραψαν μια τέτοια συμφωνία. Ετσι την 1 του Σεπτέμβρη 1939, όταν η χιτλερική Γερμανία επιτέθηκε κατά της Πολωνίας, η Αγγλία και η Γαλλία, σύμφωνα με το γράμμα και το πνεύμα των παραπάνω συμφωνιών, όφειλαν αμέσως και χωρίς συζήτηση να υπερασπίσουν με το όπλο στο χέρι το σύμμαχό τους...». Αλλο όμως τι όφειλαν κι άλλο τι έπραξαν.
Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1939, στις 11 το πρωί, η αγγλική κυβέρνηση κήρυξε τον πόλεμο στη Γερμανία. Το βράδυ της ίδιας ημέρας με το μέρος της Αγγλίας τάχτηκε η Γαλλία και το ίδιο έκαναν οι Ινδίες, η Αυστραλία και η Ν. Ζηλανδία. Στις 6 Σεπτεμβρίου ακολούθησε η Νοτιοαφρικανική Ενωση και στις 10 Σεπτεμβρίου ο Καναδάς. Ομως, τούτος ο πόλεμος ήταν εντελώς διαφορετικός. Κύριο χαρακτηριστικό του ήταν η πλήρης πολεμική αδράνεια. Ηταν ένας πόλεμος χωρίς μάχες γι' αυτό και ονομάστηκε «παράξενος πόλεμος». Γράφει ο Ρεμόν Καρτιέ¹²: «Μεγάφωνα διακηρύσσουν στη διαπασών πως οι Αγγλοι θα πολεμήσουν μέχρι του τελευταίου... Γάλλου. Κανένας δεν επιχειρεί να σκορπίσει τα συνεργεία των Γερμανών στρατιωτών που δουλεύουν στο ύπαιθρο, να χτυπήσει και να ρίξει τα αεροπλάνα ή να κάνει να βουβαθεί η ολέθρια εκείνη για το ηθικό φωνή του μεγαφώνου. Παράξενος Πόλεμος! Στρατιές, δυνάμεως εκατοντάδων χιλιάδων ανδρών, τελειώνουν έτσι τα καθημερινά τους ανακοινωθέντα: ''Απώλειες οφειλόμενες στη δράση του εχθρού: καμία. Απώλειες από δυστυχήματα: κάποιος μεγάλος αριθμός''. Στις έδρες των γενικών στρατηγείων, το τμήμα που αναπτύσσει τη μεγαλύτερη δραστηριότητα είναι το... "θέατρο του μετώπου''. Παράξενος πόλεμος! Το μέτωπο -αν υποτεθεί πως έχει εδώ τη θέση του η μεγάλη αυτή λέξη- έχει βυθιστεί σε λήθαργο. Στις 12 Σεπτεμβρίου, η επίθεση για την Πολωνία σταμάτησε, γιατί δεν υπάρχει πια Πολωνία».
Με τη ναζιστική επίθεση στην Πολωνία ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος είχε ξεκινήσει. Με τον «παράξενο πόλεμο» οι Δυτικοί έλεγαν στο Χίτλερ: προς ανατολάς το πεδίο είναι ελεύθερο!!!
1. «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος 1939- 1945», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 1ος, σελ. 66
2. William L. Shirer: «Η άνοδος και η πτώσις του Γ` Ράιχ», εκδόσεις «Αρσενίδη», τόμος Β', σελ. 289
3. William L. Shirer, στο ίδιο, σελ. 284
4. Υπουργείο Αμυνας ΕΣΣΔ: «Β' Παγκόσμιος Πόλεμος», εκδόσεις «20ός αιώνας», Αθήνα 1959, σελ. 60
5. Βαρόνου Βέρνερ φον Ράινμπάμπεν: «Τα αίτια του πολέμου του 1939», γερμανική έκδοση του 1940 στα ελληνικά, σελ. 16- 17
6. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος 11- Ι2, σελ. 31
7. Ρ. Α. Στέινιγκερ: «Η δίκη της Νυρεμβέργης», Αθήναι 1960, σελ. 93
8. Ουίνστον Τσόρτσιλ: «2ος Παγκόσμιος Πόλεμος», εκδόσεις «Ελληνική Μορφωτική Εστία», τόμος Α`, σελ. 327
9. Μ. Πανκράσοβα - Β. Σίπολς: «Μπορούσε να μη γίνη ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος», σελ. 134- 135
10. στο ίδιο, σελ. 147
11. Ιβάν Μάισκι: «Αναμνήσεις Σοβιετικού Πρεσβευτή: Ο Πόλεμος», «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις» 1968, σελ. 7- 8
12. Ρεμόν Καρτιέ: «Ιστορία του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου», εκδόσεις «Πάπυρος», τόμος Α`, σελ. 29- 30

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

 

Πηγή