 |
Πώς, όμως, φτάσαμε σε αυτή την κοσμοϊστορική στιγμή; Τι ήταν αυτό που οδήγησε την εργατική τάξη του Παρισιού σε αυτή την «έφοδο προς τον ουρανό», όπως θα έγραφε και πάλι ο Μαρξ; Ποιες αντικειμενικές και υποκειμενικές συνθήκες τροφοδότησαν τούτη την εξέλιξη;
Για να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα, θα πρέπει να κάνουμε μια ιστορική αναδρομή, όχι μόνο στις 70 μέρες που κράτησε η Κομμούνα, αλλά και στα προηγούμενα χρόνια.
Η ίδρυση της Α' Διεθνούς
 |
Και σε άλλο σημείο, αναφερόμενος στην Κομμούνα: «Στη Γαλλία οι πολυπληθείς κατασταλτικοί νόμοι και ο θανατηφόρος ανταγωνισμός ανάμεσα στις τάξεις κάνουν, όπως φαίνεται, αναπόφευκτη τη βίαιη επίλυση του κοινωνικού πολέμου». Η συνέντευξη αυτή δόθηκε στις 3 Ιούλη 1871, ενάμιση μήνα μετά την ήττα και το ματοκύλισμα της Κομμούνας.
Χωρίς την ύπαρξη της Α' Διεθνούς και την πρώτη αυτή απόπειρα οργάνωσης της εργατικής τάξης, η Κομμούνα δε θα είχε γίνει ποτέ αυτό που εξελίχθηκε.
Η «Δεύτερη Γαλλική Αυτοκρατορία»
Το
1852, ξεκινά η βασιλεία του Ναπολέοντα του Γ', η οποία κράτησε μέχρι το
1870 και έμεινε στην ιστορία ως «Δεύτερη Αυτοκρατορία». Ανιψιός του
Ναπολέοντα Βοναπάρτη, εκλέχτηκε πρόεδρος της «Δεύτερης Γαλλικής
Δημοκρατίας» (1848-1852), την οποία κατέλυσε με πραξικόπημα στις 2
Δεκέμβρη του 1851.«Καθόλου παράξενο, λοιπόν, ότι ο Λουδοβίκος Βοναπάρτης (ο Γ'), που είχε σφετεριστεί την εξουσία εκμεταλλευόμενος την ταξική πάλη στη Γαλλία και που την παρέτεινε με μια σειρά εξωτερικούς πολέμους, μεταχειρίστηκε από την αρχή κιόλας τη Διεθνή σαν επικίνδυνο εχθρό», αναφέρει ο Μαρξ στην «Πρώτη Διακήρυξη του Γενικού Συμβουλίου της Διεθνούς Ενωσης Εργατών για το Γαλλο-Πρωσικό Πόλεμο».
 |
Οι εξωτερικοί πόλεμοι της Γαλλίας και οι απόπειρες ενοποίησης της Γερμανίας
Τα
χρόνια της «Δεύτερης Αυτοκρατορίας», η Γαλλία ακολουθεί μια έντονα
παρεμβατική εξωτερική πολιτική, συμμετέχοντας ή και προκαλώντας μια
σειρά από πολέμους. Ετσι, το 1854, συμμετέχει μαζί με την Αγγλία και την
Τουρκία στον Κριμαϊκό Πόλεμο (1854-1856), ενάντια στη Ρωσία.Η Ρωσία, που επιθυμούσε να γίνει ο κληρονόμος της καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ζήτησε το 1853 από τον σουλτάνο να ασκεί δικαίωμα προστασίας όλων των ορθοδόξων χριστιανών που ζούσαν στην Αυτοκρατορία, κάτι που δεν έγινε δεκτό. Ετσι, ξέσπασε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος, ο οποίος σύντομα εξελίχθηκε σε νίκη του «τσαρικού» στρατού. Το γεγονός αυτό οδήγησε άμεσα Γαλλία και Αγγλία να εμπλακούν στον πόλεμο, με αποτέλεσμα τον Πόλεμο της Κριμαίας, που έληξε το 1856 με νίκη των δύο δυτικών δυνάμεων.
 |
Ομως, το γεγονός της γερμανικής ενοποίησης πέρασε σε δεύτερη μοίρα, αφού απ' τα σπλάχνα αυτού του πολέμου ανάμεσα στις δύο αστικές τάξεις, που η καθεμιά ζητούσε την ισχυροποίησή της μέσα απ' τον πόλεμο, γεννήθηκε η Κομμούνα των προλεταρίων του Παρισιού...
Ο Γαλλοπρωσικός πόλεμος και ο ρόλος της Α' Διεθνούς
 |
 |
Πόλεμος και εγκαθίδρυση της Κομμούνας
Στις
2 Αυγούστου 1870, ξεκινούν οι πολεμικές επιχειρήσεις, οι οποίες
εξελίσσονται με μεγάλη ταχύτητα. Στις 4 Αυγούστου, τα γαλλικά
στρατεύματα κατατροπώνονται στο Βίσενμπουργκ. Στις 18 Αυγούστου ο
βασικός όγκος του γαλλικού στρατού πολιορκείται στο Μετς. Στις 27
Αυγούστου - 1 Σεπτέμβρη η στρατιά του Μακ - Μαόν, μαζί με τον ίδιο τον
Λουδοβίκο Γ', πολιορκείται στο Σεντάν. Η απόπειρα διάσπασης του κλοιού
αποτυγχάνει και στις 2 Σεπτέμβρη ο αυτοκράτορας μαζί με το στρατό του
(40 στρατηγοί, 4.000 αξιωματικοί, 84.000 άνδρες) αιχμαλωτίζονται. Οι
Γερμανοί ανεμπόδιστοι συνεχίζουν την προέλαση και στις 19 Σεπτέμβρη,
φτάνουν έξω από το Παρίσι, του οποίου η πολιορκία αρχίζει. Στο μεταξύ,
όμως, είχαν συμβεί ιστορικά γεγονότα.Στις 2 Σεπτέμβρη, με την είδηση της συνθηκολόγησης, η αντιπολίτευση στον Λουδοβίκο - που καιρό υπέβοσκε - ξεσπά. Συνέρχεται το νομοθετικό Σώμα του Παρισιού και ανάμεσα στα άλλα αποφασίζει την κατάργηση της μοναρχίας και την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας (4 Σεπτέμβρη), τη δημιουργία κυβέρνησης «Εθνικής Αμυνας» και τη δημιουργία Εθνοφρουράς για την υπεράσπιση της πόλης από τον κίνδυνο της άμεσης κατάληψης. Στις 16 Σεπτέμβρη τα πρώτα γερμανικά στρατιωτικά τμήματα εμφανίζονται έξω απ' το Παρίσι και στις 19 του μήνα ξεκινά η πολιορκία της πόλης κυρίως από το Βορρά και την Ανατολή.
 |
Η νέα προδοσία της αστικής τάξης έρχεται στις 19 Γενάρη του 1871, όταν η εθνοφρουρά οδηγείται σε βέβαιη καταστροφή με την οργάνωση εξόδου στον τομέα Μπινζαβάλ. Το αποτέλεσμα ήταν νέα εργατική εξέγερση στις 22 Γενάρη, και αυτή, όμως, αποτυχημένη.
Στις 28 Γενάρη, η κυβέρνηση Εθνικής Αμυνας υπογράφει ανακωχή με τους Γερμανούς, η οποία δεν είναι τίποτε άλλο από πλήρης συνθηκολόγηση. Στις 8 Φλεβάρη και ενώ η πολιορκία του Παρισιού συνεχίζεται, εκλέγεται νέα εθνοσυνέλευση, στη σύνθεση της οποίας πλειοψηφούν οι μοναρχικοί. Στις 17 Φλεβάρη πρωθυπουργός αναλαμβάνει ο Thiers (Θιέρσιος). Στις 26 του ίδιου μήνα, υπογράφεται στις Βερσαλλίες η προκαταρκτική συμφωνία και επικυρώνεται από την εθνοσυνέλευση την 1η Μάρτη.
Η Κομμούνα και το έργο της
Στις 18 Μάρτη του 1871, κυβερνητικά στρατεύματα εισβάλλουν στις συνοικίες του Παρισιού, περικύκλωσαν τη Μονμάρτη και απαίτησαν την παράδοση των όπλων της Εθνοφρουράς, προκειμένου να υλοποιηθεί η προδοτική συμφωνία με τη Γερμανία. Τα μέλη της εθνοφρουράς, με τη στήριξη του λαού, αρνούνται. Διατάσσεται επίθεση του τακτικού στρατού. Οι στρατιώτες δεν υπακούουν. Συλλαμβάνουν τους στρατηγούς των κυβερνητικών στρατευμάτων Λεκόντ και Τομά και τους εκτελούν. Οι εξεγερμένοι καταλαμβάνουν το Δημαρχείο του Παρισιού και υψώνουν την κόκκινη σημαία. Στις 20 Μάρτη γίνονται προσπάθειες εξέγερσης και σε άλλες πόλεις, που, όμως, αποτυγχάνουν. Στις 26 Μάρτη, εκλέγεται η Παρισινή Κομμούνα και στις 28 ανακηρύσσεται πανηγυρικά κυβέρνηση. Στο μεταξύ, η προδοτική αστική κυβέρνηση του Θιέρσιου έχει μεταφερθεί στις Βερσαλλίες (18 χλμ. δυτικά του Παρισιού).
Μέσα στις 70 μέρες που κράτησε η Κομμούνα, μέχρι τις 28 Μάη, υλοποίησε ένα πλούσιο έργο και πήρε ιστορικές αποφάσεις. Να πώς περιγράφει ο Μαρξ τα διατάγματα της Κομμούνας:
«Το πρώτο διάταγμα της Κομμούνας ήταν το διάταγμα για την κατάργηση του μόνιμου στρατού και για την αντικατάστασή του με τον οπλισμένο λαό». «Η Κομμούνα - συνεχίζει σε άλλο σημείο - δεν επρόκειτο να είναι ένα κοινοβουλευτικό, αλλά ένα εργαζόμενο Σώμα, εκτελεστικό και νομοθετικό ταυτόχρονα. Η αστυνομία, που ως τότε ήταν το όργανο της κεντρικής κυβέρνησης, απογυμνώθηκε αμέσως από όλες τις πολιτικές της ιδιότητες και μετατράπηκε σε υπεύθυνο όργανο της Κομμούνας, που μπορούσε να ανακληθεί σε οποιαδήποτε στιγμή».
Αναλυτικά τα βασικά διατάγματα ήταν: Κατάργησε την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία και τον τακτικό στρατό και στη θέση του δημιούργησε την Εθνοφρουρά, που αποτελείτο από «όλους τους ικανούς άνδρες». Κατάργησε τα τυχερά παιχνίδια. Θεσμοθέτησε το χωρισμό της Εκκλησίας από το κράτος, κατάργησε τον εκκλησιαστικό προϋπολογισμό, εθνικοποίησε τα εκκλησιαστικά ακίνητα. Κατέστρεψε δημόσια τη λαιμητόμο και καθιέρωσε το μέτρο των αντιποίνων ενάντια στους αντεπαναστάτες. Απελευθέρωσε όσους κρατούμενους κρατούνταν χωρίς κατηγορία. Κατάργησε τις διώξεις για διαμαρτυρία γραμματίων. Καθιέρωσε τη δημοσιότητα των συνεδριάσεών της. Θεσμοθέτησε τη δημιουργία επιτροπής για την καταγραφή των επιχειρήσεων που εγκατέλειψαν οι ιδιοκτήτες τους και τρόπους για την αποκατάσταση της λειτουργίας τους, σε συνεργασία με τους εργαζόμενους. Θέσπισε την ολοκληρωτική κατάργηση των προνομίων των δημοσίων υπαλλήλων, θεσμοθέτησε την εκλογή και την ανακλητότητά τους, καθόρισε νόμιμη αμοιβή τους. Διόρισε επιτροπή για τη δημιουργία «Ελεύθερων Πανεπιστημίων». Διόρισε επιτροπή για την αναδιοργάνωση των πολιτικών δικαστηρίων με βάση το καθολικό εκλογικό δικαίωμα. Προώθησε ολοκληρωτική κατάργηση ποινικής και αστικής δικαιοδοσίας των επιχειρηματιών στους τόπους δουλειάς. Απόφαση κατάργησης δικαιώματος προστίμων και επιστροφή όσων είχαν εισπραχθεί. Καθιέρωσε την ασυλία των ξένων ενάντια στις κατασχέσεις. Διόρισε επιτροπή για την αναδιοργάνωση της εκπαίδευσης. Καθιέρωσε τη δωρεάν παιδεία. Κατάργησε την αστυνομία και την αντικατέστησε με την Πολιτοφυλακή.
Η πτώση της Κομμούνας έγινε στις 28 Μάη. Το μένος των κυρίαρχων τάξεων της Γαλλίας ήταν τεράστιο και ήθελαν να δώσουν μια «παραδειγματική τιμωρία» στους εξεγερμένους εργάτες. Ετσι, στις 21 Μάη, τα στρατεύματα του στρατηγού Μακ - Μαόν αρχίζουν γενική επίθεση ενάντια στο Παρίσι.
Κινητοποιούνται 130.000 καλά οπλισμένοι και εκπαιδευμένοι στρατιώτες που υποστηρίζονται από μεγάλες μονάδες βαρέος πυροβολικού. Απέναντί τους, βρίσκονται περίπου 30.000 Κομμουνάροι, άσχημα οπλισμένοι. Η αγριότητα των επιθέσεων είναι τέτοια που η εβδομάδα, μέχρι τις 28 Μάη οπότε ηττάται η Κομμούνα, έμεινε στην ιστορία ως «Ματωμένη Εβδομάδα». «Η γη στρώθηκε από τα πτώματά τους και το φρικιαστικό αυτό θέαμα θα χρησιμεύσει για να δοθεί ένα μάθημα», έλεγε ο Θιέρσιος σε ένα τηλεγράφημά του, εκείνη την εποχή.
Τα διδάγματα της Κομμούνας
Και σε άλλο σημείο, στο ίδιο έργο: «Τα μέλη της Κομμούνας χωρίζονταν σε μια πλειοψηφία, τους μπλανκιστές που επικρατούσαν και στην Κεντρική Επιτροπή της εθνοφυλακής και σε μια μειοψηφία: Μέλη της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών, κυρίως από οπαδούς της σοσιαλιστικής σχολής του Προυντόν (...) Καταλαβαίνει κανείς, λοιπόν, ότι στον οικονομικό τομέα η Κομμούνα παράλειψε αρκετά πράγματα, που, κατά τη σημερινή μας αντίληψη, έπρεπε να τα είχε κάνει. Δυσκολότερα, βέβαια, από όλα μπορεί να κατανοηθεί το γεγονός ότι η Κομμούνα στάθηκε ευλαβικά με ιερό σεβασμό μπροστά στις πόρτες της τράπεζας της Γαλλίας. Αυτό ήταν επίσης σοβαρό πολιτικό λάθος. Η τράπεζα στα χέρια της Κομμούνας - αυτό θα άξιζε περισσότερο από δέκα χιλιάδες ομήρους».
Από την πλευρά του, ο Λένιν αναφέρει στα «Διδάγματα της Κομμούνας»: «Δυο όμως λάθη κατάστρεψαν τους καρπούς της λαμπρής νίκης. Το προλεταριάτο σταμάτησε στη μέση του δρόμου: Αντί να αρχίσει την "απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών", παρασύρθηκε από το όνειρο να εγκαθιδρύσει ανώτερη Δικαιοσύνη σε μια χώρα που να την ενώνει το πανεθνικό καθήκον. Δεν κατέλαβε, λ.χ., τέτοια ιδρύματα, σαν την Τράπεζα, οι θεωρίες των προυντονιστών για "δίκαιη ανταλλαγή" κτλ. επικρατούσαν ακόμα ανάμεσα στους σοσιαλιστές. Το δεύτερο λάθος είναι η υπερβολική μεγαλοψυχία του προλεταριάτου: Επρεπε να εξοντώσει τους εχθρούς του. Απεναντίας, το προλεταριάτο του Παρισιού προσπαθούσε να επιδράσει ηθικά επάνω τους, περιφρόνησε τη σημασία των καθαρά πολεμικών ενεργειών στον εμφύλιο πόλεμο και, αντί να στεφανώσει τη νίκη του στο Παρίσι με αποφασιστική επίθεση ενάντια στις Βερσαλλίες, αργοπόρησε κι έδωσε στην κυβέρνηση των Βερσαλλιών τον καιρό να συγκεντρώσει τις σκοτεινές δυνάμεις και να προετοιμαστεί για τη ματωμένη εβδομάδα του Μάη».
Για να συνεχίσει: «Παρ' όλα όμως τα λάθη της, η Κομμούνα αποτελεί το πιο υψηλό παράδειγμα του πιο περίλαμπρου προλεταριακού κινήματος του 19ου αιώνα».
Η κόκκινη σημαία στο Δημαρχείο του Παρισιού μπορεί να ανέμισε μόλις 70 μέρες, ήταν όμως αρκετό για να δείξει στους προλετάριους όλης της Γης τη δύναμη της εργατικής τάξης. Δύναμη που έμελλε να επιβεβαιωθεί λίγα χρόνια αργότερα, τον Οκτώβρη του 1917 με τη Μεγάλη Οχτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία. Δύναμη, που μεταλαμπαδεύεται μέχρι σήμερα, γενιά με γενιά. Δύναμη, που οι αστοί εξακολουθούν να νιώθουν μέχρι σήμερα 137 χρόνια μετά την ήττα της...
ΠΗΓΕΣ:
1. Κ. Μαρξ: «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», καθώς και ο πρόλογος του Φρ. Ενγκελς.
2. Β. Ι. Λένιν: «Τα διδάγματα της Κομμούνας», «Απαντα» τ. 16.
3. Αφιέρωμα «Ρ», «130 χρόνια από την Παρισινή Κομμούνα», 29/4/2001.
Κ. Τ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου